Δ.Ν.Τ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΜΙΣΙΟΝ
by Nicholaos L. Moraitis.Ph.D.

Οι οικονομική πολιτική που υποστηρίζεται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την ΕΕ περισσότερο συνετελεί στη δημιουργία της φτώχιας και λιγότερο στην επίλυσή της. Υπάρχουν δεκάδες παραδείγματα, όμως ας εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας σε ένα: Στα Προγράμματα Δομικών Διορθρωτικών Αλλαγών

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει τα δικά του ισχυρά και επικίνδυνα εργαλεία: Τα Προγράμματα Δομικών Διορθρωτικών Αλλαγών (ΔΔΑ). Αυτές οι ύποπτες πολιτικές έχουν σχεδιαστεί για την άμεση αναδιάταξη όλων των εθνικών οικονομιών προκειμένου να προσαρμόζονται πλήρως σε όλες τις άλλες χώρες και να αποδεσμεύουν την ιδεολογία του εμπορίου. Αυτές οι αναπροσαρμογές απαιτούνται μέσα από διαδικασίες ρουτίνας από την το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο πριν συμφωνήσουν να δανείσουν χρήματα ακόμα και στις πιο φτωχές χώρες.

Ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται η επιβολή των χρηματοδοτούμενων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προγραμμάτων οικονομικής ανόρθωσης μέσα από τη φιλελευθεροποίηση, ιδιωτικοποίηση και την άρση των περιορισμών (γνωστά ως Προγράμματα Διορθρωτικών Αλλαγών).

Πολλοί γνωρίζουν το πρόβλημα των πολυεθνικών εταιρειών και της απώλειας των θέσεων εργασίας ένεκα της παραγωγής στο εξωτερικό (εταιρείες παράκτιες). Εντούτοις, λίγοι, είναι ενήμεροι για τα Προγράμματα Διαρθρωτικών Αλλαγών.

Τα Προγράμματα Διαρθρωτικών Αλλαγών είναι τα «μέτρα λιτότητας» που επιβάλλονται από τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς σε χώρες οι οποίες έχουν μεγάλα χρέη σε διεθνές επίπεδο. Κυρίως αφορούν χώρες του τρίτου κόσμου. Αυτά τα θέματα δε φαίνονται να έχουν σχέση με τη δική μας ζωή. ‘Ετσι και εμάς «μας έσπρωξαν» στο ΔΝΤ. Όμως αυτά τα προγράμματα συνδέονται πάρα πολύ με το γεγονός της απώλειας θέσεων εργασίας. Τα προγράμματα διαρθρωτικών αλλαγών διασφαλίζουν στις πολυεθνικές εταιρείας μια μεγάλη δεξαμενή φτωχών και ανέργων εργαζομένων τους οποίους εκμεταλλεύονται όταν αυτές εγκαθιστούν τα εργοστάσιά τους σε τρίτες χώρες.

Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι, στα μέσα της δεκαετίας του 1970 οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο διέθεταν μεγάλα ποσά μη επενδυμένα για δανεισμό. Με δυναμικό τρόπο αναζητούσαν τρίτες χώρες να τις δανείσουν με επιτόκια της τάξης του 2 με 3% προσφέροντάς τους την ευκαιρία, όπως υποστήριζαν, να μετατραπούν σε «ανεπτυγμένες» χώρες.

Πράγματι, πολλές τρίτες χώρες προχώρησαν σε υψηλούς δανεισμούς. Όμως ξαφνικά τα επιτόκια δανεισμού αυξήθηκαν δραματικά περί το τέλος της δεκαετίας του 1980 – έως 20 και 21%, και τα δάνεια που αρχικά εμφανίστηκαν τόσο χαμηλότοκα μετατράπηκαν σε πολύ ακριβά.

Εντούτοις, η μια χώρα πίσω από την άλλη διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν αυτά τα δάνεια. Το Μεξικό, με χρέος 105 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (δεύτερο σε σχέση με τη Βραζιλία) ήταν το πρώτο που ανακοίνωσε την αδυναμία αποπληρωμής το 1982. Δημιουργήθηκε κρίση στις ΗΠΑ διότι πολλές Αμερικανικές τράπεζες κινδύνευσαν να καταστραφούν εάν σταματούσαν οι δόσεις αποπληρωμής του δανείου.

Συνεπώς, η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και η Κυβέρνηση Reagan προχώρησαν σε κάποιο σχέδιο. «Θα σας δώσουμε πρόσθετα δάνεια», είπαν στις χώρες που ήταν χρεωμένες «και θα επαναπροσδιορίσετε τις πληρωμές σας μέσα από μια μεγαλύτερη προοπτική χρόνου. Εντούτοις, θα πρέπει να μας επιτρέψετε να ελέγξουμε τις οικονομίες σας και να τις «αναδιαρθρώσουμε» έτσι ώστε στο μέλλον να είστε πιο «αποτελεσματικοί» και πιο ικανοί να πληρώνετε τα χρέη σας». Αυτή ήταν η αρχή «των διαρθρωτικών αλλαγών».

Καθώς το πακέτο κάθε χώρας ήταν κάπως διαφορετικό σε σχέση με το άλλο, τα προγράμματα περιλάμβαναν τα ίδια βασικά στοιχεία:
· Νομισματική υποτίμηση – Αυτή η ενέργεια έχει διάφορες επιπτώσεις. Η πλέον σημαντική συνίσταται στο γεγονός ότι μειώνει τους πραγματικούς μισθούς. Οι πραγματικοί μισθοί των Μεξικανών κατέβηκαν κατά 60% μεταξύ 1982 και 1986 καθώς η χώρα υποτίμησε το νόμισμά της πολλές φορές στο πλαίσιο των διαρθρωτικών μεταβολών
· Αύξηση των επιτοκίων – Αυτή η ενέργεια προκάλεσε οικονομική επιβάρυνση στις μικρές επιχειρήσεις και τους γεωργούς οδηγώντας πολλές από αυτές να κλείσουν και να αυξηθεί η αριθμός των ανέργων
· Περιορισμός των δημόσιων δαπανών – Αυτή η ενέργεια είχε ως επίπτωση την αύξηση των ανέργων καθώς οι κυβερνήσεις απέλυσαν εργαζόμενους. Επίσης αύξησε την απελπισία των ανέργων διότι αφαίρεσε τα προγράμματα «δίκτυα πρόνοιας»
· Ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών – Η ενέργεια αυτή σημαίνει την πώλησή τους σε εξευτελιστικά χαμηλές τιμές σε πολυεθνικές εταιρείες ή στην τοπική βιομηχανική ελίτ με αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των απολύσεων
· Άνοιγμα της χώρας για μεγαλύτερες εισαγωγές – Αυτή η ενέργεια βοηθά τις πολυεθνικές εταιρείες να εξοστρακίσουν τις ντόπιες εταιρείες και έτσι και πάλι να αυξηθεί η ανεργία και
· Προσαρμογή της οικονομίας για εξαγωγές – Η ενέργεια αυτή συντελεί στην παροχή κρατικής βοήθειας στις πολυεθνικές να ιδρύσουν εργοστάσια κατασκευής προϊόντων για εξαγωγές.
·
Μπορείτε να διαπιστώσετε, και σήμερα, την ομοιότητα με την πολιτική της γνωστής «μονόπλευρης λιτότητας» που ακούμε από τη δεκαετία του 1980.
Ακριβώς την εποχή που οι πολυεθνικές άρχισαν να εξάγουν θέσεις εργασίας εκτός ΗΠΑ και η κυβέρνηση Reagan δαπανούσε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια των φορολογουμένων για να ενισχύσει αυτές τις εταιρείες να επενδύσουν στο εξωτερικό, τα προγράμματα διαρθρωτικών αλλαγών δημιουργούσαν το ιδανικό περιβάλλον γι αυτές – χιλιάδες απελπισμένοι και άνεργοι πρόθυμοι να προσφέρουν την όποια εργασία με τον όποιο μισθό.

Εντούτοις, μετά από 8 χρόνια από τότε που το Μεξικό άρχισε να εφαρμόζει το πρόγραμμα των διαρθρωτικών αλλαγών το 1982, οι πραγματικοί μισθοί των Μεξικανών μειώθηκαν κατά 60%, ιδρύθηκαν καινούρια εργοστάσια κατασκευής προϊόντων για εξαγωγές σε ρυθμό πενταπλάσιο σε σχέση με τα 17 προηγούμενα χρόνια. Η ιστορία είναι περίπου η ίδια και για πολλές άλλες τρίτες χώρες.

Κατά συνέπεια, όλη αυτή η ταλαιπωρία γενικά δεν μείωσε τα χρέη που αποτελούσαν την επίσημη δικαιολογία για, βασικά, διαρθρωτικές αλλαγές. Για παράδειγμα, το διεθνές χρέος του Μεξικό το 1982 ήταν περίπου 105 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Ως το 1992 το Μεξικό είχε πληρώσει ποσό άνω των 110 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για τόκους ενώ το βιοτικό επίπεδο υποβαθμίστηκε δραματικά. Παρόλα αυτά, το 1992 το χρέος του Μεξικό ήταν περίπου $130 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ[1].

Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι, το 1971 οι αναπτυσσόμενες χώρες κατέβαλαν 8 δισεκατομμύρια δολάρια γιατην εξυπηρέτηση ενός χρέους 68 δισεκατομμυρίων έναντι των ανεπτυγμένων χωρών. Το 1980 κατέβαλαν 75 δισεκατομμύρια δολάρια για την εξυπηρέτηση ενός χρέους 439 δισεκατομμυρίων. Σήμερα το κέρας της Αμάλθειας έχει πάλι αρχίσει να ξεχειλίζει, τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στην Ευρώπη.

Αυτή η εμπειρία είναι περίπου τυποποιημένη. Οι διαρθρωτικές αλλαγές δημιούργησαν μια κατάσταση σκλαβιάς από τα χρέη. Λίγες χώρες κάτω από προγράμματα λιτότητας μπορούν να ελπίζουν ότι θα μπορέσουν πληρώσουν τα εξωτερικά τους χρέη. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να πέσουν στην αγκαλιά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που τις περιμένει και να ελπίζουν ότι ποτέ δεν θα μπορέσουν να απαλλαγούν πλήρως από τη χορήγηση πιστώσεων. Είναι γνωστό ότι οι δανειστές δανείζουν με το σκοπό ότι το χρέος να είναι αδύνατο να αποπληρωθεί ποτέ.

Μια συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι το ότι πολλοί άνθρωποι πρέπει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους προκειμένου να βρουν ένα τρόπο να επιβιώσουν. Εκατομμύρια ανθρώπων από αγροτικές περιοχές μετακινούνται προς τις πόλεις. Και ακόμα περισσότεροι εγκαταλείπουν τις χώρες καταγωγής τους προκειμένου να βρουν εργασία. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, 75 εκατομμύρια άνθρωποι εγκαταλείπουν κάθε χρόνο τις πατρίδες τους προς αναζήτηση εργασίας. Αυτός ο αριθμός είναι ο μεγαλύτερος που έχει υπάρξει σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, και καθώς περνάει ο καιρός αυξάνει[2].
Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους εγκαθίστανται σε ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ. Αυτό οδήγησε σε ιδιαίτερα σοβαρούς ανταγωνισμούς κοινωνικού τύπου στην Ευρώπη, Καναδά και ΗΠΑ.

Κατωτέρω καταχωρούνται ορισμένα παραδείγματα των απαιτήσεων των Προγραμμάτων Δομικών Διορθρωτικών Αλλαγών:
1) Κατάργηση των δασμολογίων που βοηθούν τις μικρές εθνικές επιχειρήσεις να επιβιώνουν έναντι των πολυεθνικών εταιρειών. Τα δασμολόγια που έδωσαν στις μικρές χώρες μιαν ανάσα να αναπτυχθούν στο εσωτερικό, σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε όγκο και πλουσιότερους ανταγωνιστές τους.
2) Κατάργηση των κανόνων εσωτερικού δικαίου που καθυστερούν την ανάπτυξη ή ρυθμίζουν τις ξένες επενδύσεις, και έτσι να διευκολύνονται οι διεθνείς επενδυτές και οι πολυεθνικές επιχειρήσεις να εισέρχονται ελεύθερα και να καταδυναστεύουν τη ντόπια επιχειρηματική δραστηριότητα και συχνά ολόκληρη την οικονομία.
3) Εκμηδένιση των ελέγχων των τιμών – ακόμα και για τα ήδη πρώτης ανάγκης όπως τα είδη διατροφής και το νερό – όμως επιβολή ελέγχων στους μισθούς. Το προβλέψιμο αποτέλεσμα είναι οι ήδη κακοπληρωμένοι εργάτες να προσπαθούν να επιβιώσουν με ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες.
4) Δραστικές μειώσεις στους τομείς της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και στους φορείς που τις παρέχουν – υγεία και φαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση, συνδρομή στη διατροφή, συνδρομή στις μικρές επιχειρήσεις, μεταφορές, υγιεινή, νερό, επαγγελματική εκπαίδευση. Συχνά αυτές οι υπηρεσίες γίνονται ιδιωτικού χαρακτήρα προκειμένου όπως αυτά που κάποτε προσφέρονταν δωρεάν τώρα να απαιτείται να παρέχεται αμοιβή στις πολυεθνικές εταιρείες. Πολλοί άνθρωποι δεν είναι σε θέση να πληρώνουν αυτές τις αμοιβές και αποβάλλονται από το σύστημα.
5) Επιθετικού χαρακτήρα καταστροφή των δημοφιλών προγραμμάτων μέσα από τα οποία τα κράτη προσπαθούν να επιτύχουν τη μη εξάρτησή τους σε βασικά είδη όπως είναι τα είδη διατροφής, η συγκοινωνία, οι βασικές βιομηχανίες, και οι βασικές πηγές. Οι πολυεθνικές εταιρείες δεν μπορούν να έχουν κέρδη όταν τα κράτη μπορούν να επιλύουν μόνα τους τα τοπικά τους προβλήματα, το παγκόσμιο κέρδος των εταιρειών προκύπτει από την επέκταση διαδικασιών «προστιθέμενης αξίας», και ειδικότερα το διεθνές σύστημα εμπορίου.
6) Γρήγορη υποχρεωτική μετατροπή των εγχώριων οικονομιών προσανατολίζοντάς τις στην παραγωγή για εξαγωγές, συνήθως μέσα από την εκ του μακρόθεν διαχείριση από ξένους επενδυτές και πολυεθνικές εταιρείες. Μικρής κλίμακας εγχώριας ιδιοκτησίας πολυποίκιλες παραγωγές – βιομηχανικού ή αγροτικού χαρακτήρα – γρήγορα καταργούνται και αντικαθίστανται με ευρείας κλίμακας προσανατολιζόμενες προς τις εξαγωγές παραγωγή. Η θεωρία που επικρατεί είναι ότι όταν οι χώρες επικεντρώνουν την παραγωγή τους σε λίγα προϊόντα για εξαγωγές κερδίζουν πολύ συνάλλαγμα. Αυτό τις βοηθάει να μπορούν να αγοράζουν τα αναγκαία γι αυτές αγαθά από τις διεθνείς αγορές.

7) Αυτή η τελευταία αρχή είναι ένα μεγάλο λάθος. Με την επικέντρωση στην ευρείας κλίμακας παραγωγή μικρού αριθμού αγαθών για εξαγωγές τα κράτη που κάνουν εξαγωγές συχνά δημιουργούν υπερπροσφορά στην αγορά κάτι που μπορεί να οδηγήσει τις τιμές κάτω του κόστους και έτσι τα κράτη να γίνονται ακόμα πιο ασθενή. Το σύστημα αφήνει τα κράτη τελικά να εξαρτώνται από την αγορά και τα συστήματα των τιμών επί των οποίων δεν έχουν κανένα έλεγχο. Εντωμεταξύ, έχουν εγκαταλείψει τη δυνατότητα να προσδιορίζουν μόνα τους τις τύχες τους.

Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα πως αυτοί οι οποίοι προωθούν αυτούς τους νόμους και τις προϋποθέσεις (μεταξύ άλλων), το ΔΝΤ και η κομισιόν, δεν μπορούν να επιχειρηματολογούν ότι αυτοί οι κανόνες μπορούν να βοηθήσουν τα κράτη να ξεφύγουν από τη φτώχια τους. Απεναντίας, αυτό δεν καταφέρνει τίποτα άλλο από το να συμβάλλει στην εξάρτηση και τη δημιουργία της φτώχιας, ανεργίας, οικονομικής συρρίκνωσης, αφαίρεση εθνικής κυριαρχίας. Με αυτές τις αποφάσεις υποθηκεύουν το εθνικό συμφέρον της Ελλάδας και διακυβεύεται το συμφέρον επιβίωσης του λαού.

Nicholaos L. Moraitis.Ph.D.
International Relations, Comparative Politics,
U.S. Foreign Policy
University of California

[1] Cynthia Lichtenstein, The Mexican Crisis: who should Be a Country’s Lender of Last Resort, 18 fordham Int’l. L. J. 1769, 1995.
[2] Rahman, Shukor, Homelessness, Poverty and Hunger still Plague the World. New Straits Times, 13 July 2001.

ΠΗΓΗ: INTERNATIONAL HELLENIC ASSOCIATIOΝ

—