Όσο αγαπητό ήταν το λουκούμι κάποτε σαν κέρασμα ή συνοδευτικό του καφέ στα καφενεία, άλλο τόσο υπήρξε και η λατρεμένη από τα παιδικά μας χρόνια “βανίλια” γλυκό του κουταλιού, που βυθισμένη σ’ ένα ποτήρι παγωμένο νερό, μεταμορφωνόταν μαγικά σε… “υποβρύχιο”. Αυτή τη χρήση της ζαχαρόπαστας φαίνεται πως την εμπνεύστηκαν χιώτες ζαχαροπλάστες που είχαν τα εργαστήριά τους κυρίως στην περιοχή του Γαλατά και ήταν αρχικά γνωστή μόνο στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί την αποκαλούσαν “άσπρο γλυκό” και την συνήθιζαν για “τραταμέντο” στα αρχοντικά σπίτια, ενώ μέχρι σήμερα αποτελεί το επίσημο κέρασμα του Πατριαρχείου. Στη Χίο της πρόσθεσαν άρωμα μαστίχας, που κυριαρχεί και σήμερα. Η βανίλια γλυκό του κουταλιού, φαίνεται πως είναι καθαρά ελληνική εφεύρεση.
Ας αφήσουμε τον Γιάννη Ρούσσο, της λουκουμοποιίας Bariamis να μας μιλήσει γι’ αυτήν:
“Η αρχική ονομασία της βανίλιας ήταν “ζαχαροκάντιο ζυμωτή” και την έχουμε τραγουδήσει όλοι μας στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Η πρώτη της ονομασία κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από την αραβική λέξη Kandi που σημαίνει ζάχαρη (αλλιώς κάνδιο). Το αξιοσημείωτο είναι ότι η μόνη χώρα που παρασκευάζεται είναι η Ελλάδα, σε όλη σχεδόν την επικράτεια της. Η πιο γνωστή περιοχή είναι η Χίος (λόγω μαστίχας) όχι όμως και η πιο παλιά μιας και μόνο η ονομασία της μας λέει ότι πρώτα φτιάχτηκε βανίλια και γι’ αυτό όλοι την ξέρουμε έτσι και όχι μαστίχα υποβρύχιο. Πιο παλιά δεν υπήρχε ούτε ένα ελληνικό σπίτι που να μην έχει αυτό το κέρασμα στο ντουλάπι. Αυτό κατά βάση γινόταν γιατί, ειδικά το καλοκαίρι, τα υπόλοιπα γλυκά δεν διατηρούνταν λόγω ζέστης και εφόσον δεν υπήρχαν ηλεκτρικά ψυγεία. Έτσι, το μόνο γλυκό που μπορούσε να διατηρηθεί ήταν η βανίλια, που προσφερόταν μαζί με ένα ποτήρι κρύο νερό από το ψυγείο πάγου. Τώρα μπορεί να μην είναι τόσο διαδεδομένη, όμως υπάρχει αρκετός κόσμος, κυρίως στην επαρχία, που την αναζητά χειμώνα – καλοκαίρι. Αυτό είναι και το γλυκό που παραδοσιακά σερβίρεται στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης στους επισκέπτες ενώ το επιλέγουν πάρα πολλοί σαν κέρασμα, σε γάμους και βαπτίσεις.”
Η βανίλια είναι ένα απλό, απλούστατο γλυκό, που θέλει όμως την τέχνη του: βασίζεται σε ένα σιρόπι ζάχαρης που του προστίθεται ένα άρωμα και λίγο λεμόνι. Όταν έρθει σε σωστή θερμοκρασία, το ανακατεύουν υπομονετικά προς μια κατεύθυνση, μέχρι να πήξει και να ασπρίσει στο βαθμό που πρέπει. Έχει, βέβαια, τα μυστικά της, για να αποκτήσει βελούδινη υφή και ισορροπημένη γεύση.
