του Caitlin Vito
Στα τέλη Φεβρουαρίου ξέσπασε μια κόντρα στην τουρκική πόλη Άδανα μεταξύ των ντόπιων και των Σύριων προσφύγων. Οι μακροχρόνια διαμένοντες έβαλαν φωτιά σε σκηνές προσφύγων και έπεσαν πυροβολισμοί. Αυτού του είδους οι συγκρούσεις δεν είναι κάτι ασυνήθιστο, αν και σπανίως φιγουράρουν στον τουρκικό Τύπο εξαιτίας της κυβερνητικής πίεσης να μην τα δημοσιεύουν.
Περιστατικά όπως αυτό στα Άδανα και σε άλλες τουρκικές πόλεις κάνουν λόγο για το επικίνδυνο μείγμα στην Τουρκία: βαθιά πολιτική πόλωση μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, αυξημένες τρομοκρατικές επιθέσεις και εντάσεις με κουρδικές οργανώσεις εντός της χώρας, μια αποδυναμωμένη οικονομία, και η πρόκληση της φιλοξενίας εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων, κυρίως νέων ενηλίκων και παιδιών που επιδιώκουν δουλειά και εκπαίδευση. Αυτοί οι παράγοντες έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και ανασφάλειας, και θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμη πιο ασταθείς καταστάσεις με επιπτώσεις πέρα από την Τουρκία.
Η επίσημη ρητορική αγνοεί τις αυξανόμενες εντάσεις
Ως γείτονας της Συρίας, η Τουρκία ήταν στην πρώτη γραμμή της συριακής προσφυγικής κρίσης. Η χώρα φιλοξενεί 2,9 εκατ. καταγεγραμμένους Σύριους πρόσφυγες -περισσότερους από κάθε άλλη χώρα- και έναν μεγάλο αριθμό μη καταγεγραμμένων προσφύγων. Η πίεση σε αυτούς και στην χώρα που τους φιλοξενεί επιδεινώνεται από το ότι η τουρκική κυβέρνηση συμπεριλαμβάνει την απάντησή της στην προσφυγική κρίση στο πλαίσιο μιας θετικής εθνικής αφήγησης, και από τις αντίστοιχες προσπάθειες να καταπνίξει τις αναφορές στα δημοσιεύματα των ΜΜΕ που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν αυτή την άποψη.
Η απάντηση της Τουρκίας στην προσφυγική κρίση έχει υπάρξει πηγή εθνικής υπερηφάνειας. Με το ξέσπασμα της σύγκρουσης το 2011, η Τουρκία υιοθέτησε μια πολιτική ανοιχτών πυλών στους Σύριους που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από αυτό που τότε έμοιαζε μια βραχύβια κρίση. Ενώ αυτή ήταν μια αξιοσημείωτη ανθρωπιστική δράση, τροφοδότησε επίσης το αφήγημα του προέδρου Erdogan ότι η Τουρκία είναι προστάτης των μουσουλμάνων. Τέτοια ρητορική έχει απήχηση στους συντηρητικούς και εθνικιστές Τούρκους.
Ωστόσο, οι αυξημένοι αριθμοί των προσφύγων και η μετά το πραξικόπημα αστάθεια έχουν διευρύνει το χάσμα μεταξύ αυτής της αφήγησης της επίσημης κυβέρνησης και της πραγματικότητας. Η Τουρκία έχει κλείσει τα σύνορά της με τη Συρία και έχουν υπάρξει δημοσιεύματα Τούρκων στρατιωτών να πυροβολούν προς όσους προσπαθούν να τα διασχίσουν. Από το 2014 η Τουρκία χτίζει έναν τείχο 900 χιλιομέτρων μεταξύ των δύο χωρών, που αναμένεται να ολοκληρωθεί φέτος.
Το αφήγημα της κυβέρνησης επίσης αγνοεί τις πραγματικές εντάσεις μεταξύ των Συρίων προσφύγων και κάποιων κοινοτήτων ντόπιων. Ο ανταγωνισμός για εργασία και στέγαση είναι βασικές ανησυχίες για τους ντόπιους. Σε μια πρόσφατη έρευνα, τα τρία πέμπτα των Τούρκων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση πίστευαν ότι οι Σύριοι “διέπρατξαν εγκλήματα και είναι επιζήμιοι για τη δημόσια τάξη και την ειρήνη, στα μέρη που εγκαταστάθηκαν”. Οι νέες αφίξεις επίσης αναστάτωσαν την εύθραυστη θρησκευτική και εθνοτική ισορροπία εντός της Τουρκίας, καθώς οι πρόσφυγες στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι Σουνίτες Άραβες. Αυτό είναι μια βαθιά ανησυχία για τους Αλαουίτες που κατοικούν κατά μήκος των συνόρων με τη Συρία. Αλλά καθώς τέτοιες ανησυχίες δεν βοηθούν τη ρητορική του προέδρου Erdogan, καταστέλλεται η ανάδειξή τους από τα ΜΜΕ ή την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Πολιτική διάσταση στην στήριξη των προσφύγων
Αυτές οι αλλαγές στην εθνοτική και θρησκευτική σύνθεση της Τουρκίας έχουν πολιτική σημασία, καθώς οι εκλογικές περιφέρειες της χώρας ταιριάζουν με τις πολιτιστικές, εθνοτικές και θρησκευτικές διαιρέσεις. Το κόμμα ΑΚΡ του Erdogan, το οποίο έχει σουνιτικές τάσεις, θα επωφεληθεί εάν η πλειονότητα των Σύριων σουνιτών προσφύγων αποκτήσει δικαίωμα ψήφου. Επιπλέον, πολλοί πρόσφυγες πιστώνουν την άδειά τους για παραμονή στην Τουρκία, στον πρόεδρο Erdogan, και θα ήταν πιστοί στο κόμμα του. Οι εντάσεις γύρω από το ζήτημα αυτό είναι τόσο υψηλές που η πρόταση της κυβέρνησης τον Ιούλιο του 2016, οι Σύριοι να αποκτήσουν ιθαγένεια, προκάλεσε αναστάτωση, και οι αρχές τελικά υποχώρησαν. Κυκλοφορούν φήμες ότι η κυβέρνηση θα χορηγήσει ιθαγένεια στους πρόσφυγες πριν από το κρίσιμο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου φέτος.
Οι πρόσφυγες της Τουρκίας αντιμετωπίζουν την ζωή ως πολιτικά πιόνια σε μια προφανώς διαιρεμένη και χτυπημένη από την κρίση χώρα. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να κάνει τα ΜΜΕ να σιωπήσουν και τους ακαδημαϊκούς θεσμούς, περιορίζει τον αληθινό δημόσιο διάλογο σχετικά με την ανεύρεση ενός καλύτερου τρόπου για εκείνους και τις κοινότητες που τους φιλοξενούν. Καθώς δημιουργείται ένταση, κάτι θα πρέπει να υποχωρήσει.
