Γράφει ο Ceteris Paribus
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αποχαιρέτισε το Eurogroup και οσονούπω αποχαιρετά και το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών. Ωστόσο, αφήνει μια βαριά κληρονομιά
για την Ευρώπη και ακόμη πιο ιδιαίτερα για την Ελλάδα: την Ευρώπη των δύο -αν όχι και περισσότερων- «ταχυτήτων». Που για την Ελλάδα ισοδυναμεί με ένα ιδιότυπο Grexit από την πίσω πόρτα.
Στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη ποτέ δεν ίσχυσε -και δεν μπορούσε να ισχύσει- ο κανόνας της ουσιαστικής ισότητας: οι διαφορές στην παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα, τη στρατιωτική, διπλωματική και γεωπολιτική ισχύ κ.λπ., δημιουργούν μια ιεραρχία συνολικής ισχύος. Από αυτή, την ουσιαστική άποψη, δεν έπρεπε να υπάρχουν αυταπάτες: η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις αυτής της κλίμακας – ιδιαίτερα όσον αφορά τις χώρες της Ευρωζώνης.
Ωστόσο, μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης του 2008 στις ΗΠΑ, που στην Ευρώπη εκδηλώθηκε σαρωτικά από το 2009, ίσχυε σε γενικές γραμμές ο κανόνας της σύγκλισης: οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης ήταν πολύ ισχυρότεροι στον ευρωπαϊκό Νότο σε σχέση με τον Βορρά, με αποτέλεσμα η «ψαλίδα» όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να μειώνεται. Και ως γνωστόν, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης δεν κάνουν θαύματα από μόνοι τους, αλλά βελτιώνουν πολλούς δείκτες: υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξη σημαίνουν υψηλούς ρυθμούς επένδυσης, αυτό σημαίνει ταχύτερη ανανέωση του τεχνολογικού εξοπλισμού, άρα βελτίωση της παραγωγικότητας, σημαίνει επίσης βελτίωση των συνολικών υποδομών και του στρατηγικού asset της παιδείας κ.λπ.
Με το ξέσπασμα της κρίσης η εικόνα αντιστράφηκε: η γενική τάση δεν ήταν πλέον η σύγκλιση αλλά η απόκλιση. «Παραδόξως», αλλά μόνο αν βλέπουμε τα πράγματα επιφανειακά, αντί η Ευρώπη να αντιδράσει με πολιτικές που θα αντέστρεφαν τις τάσεις της απόκλισης, με τις πολιτικές της τις ενίσχυσε. Αντί να εμπλουτίσει και εμβαθύνει τις συνθήκες και να εφαρμόσει αντισταθμιστικές πολιτικές, παραμέρισε τις συνθήκες και ενίσχυσε τις τάσεις προς τις διακρατικές συμφωνίες. Τα μνημόνια και οι σκληρές περιοριστικές πολιτικές, για να μη μιλήσουμε για πολιτικές στα όρια του ωμού εκβιασμού, γιγάντωσαν τις συμφωνίες εκτός ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου, που μάλιστα με εντελώς παράτυπο τρόπο ανέλαβαν να συνάψουν και διεκπεραιώσουν τα θεσμικά -έστω και άτυπα- όργανα: η ΕΚΤ, η Κομισιόν, το Συμβούλιο, το Eurogroup.
Και ενώ θα περίμενε κανείς αυτές οι πολιτικές να αποτελέσουν μια κακή παρένθεση και, ύστερα από το ξεπέρασμα της κρίσης, η Ευρώπη να επανέλθει σε μια λειτουργία εντός των ευρωπαϊκών συνθηκών με στόχο τη σύγκλιση, συμβαίνει το εντελώς αντίθετο: συζητείται η εμπέδωση και κατά κάποιο τρόπο «θέσμιση» μέσω διακρατικών συμφωνιών της παράκαμψης των συνθηκών, με επίσημο μάλιστα στόχο τη δημιουργίας της Ευρώπης των δύο -ή και πολλών- ταχυτήτων!
Αν δεν θέλουμε να παίζουμε με τις λέξεις, πρόκειται για ολοσχερή κατάρρευση της «ευρωπαϊκής ιδέας»!
Συναίνεση Eurogroup για «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο»
Αρχιτέκτονας της «νέας Ευρώπης» των πολλών «ταχυτήτων» δεν είναι ο Μακρόν. Πολύ περισσότερο, δεν είναι ο «ρομαντικός» Γιουνκέρ, που πρόσφατα εξήγγειλε ένα σχέδιο πολιτικής ομοσπονδοποίησης για να χαμηλώσει αμέσως τα μάτια μπροστά στο βλοσυρό βλέμμα του Σόιμπλε. Αρχιτέκτονας της «νέας Ευρώπης» δεν είναι καν η Μέρκελ. Είναι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που αποχωρεί δόξη και τιμή αφού έχει «βάλει το νερό στ’ αυλάκι», αφού δηλαδή έχει δρομολογήσει το δικό του σχέδιο για την Ευρώπη.
Η είδηση ότι στην πρόσφατη συνεδρίαση του Eurogroup επετεύχθη συναίνεση στην πρόταση Σόιμπλε για μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο» σημαίνει ότι τροχοδρομείται επισήμως η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, της παράκαμψης των ευρωπαϊκών συνθηκών και της σταδιακής υποκατάστασής τους από διακρατικές συμφωνίες «προθύμων», της εγκατάλειψης της αρχής της σύγκλισης και της θεσμοποίησης των αποκλίσεων, της δημιουργίας χωρών πρώτης και δεύτερης κατηγορίας.
Μεταξύ άλλων, ο Σόιμπλε πρότεινε ουσιαστικά να «μπει στο ράφι» το βασικό θεσμισμένο ευρωπαϊκό όργανο: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν)! Πρότεινε να αναλάβει τον έλεγχο των δημοσιονομικών των χωρών-μελών ο υπό μετασχηματισμό ESM κι όχι -όπως μέχρι σήμερα- η Κομισιόν.
Δεν γνωρίζουμε πόσο μακριά θα φτάσει η λογική των πολλών «ταχυτήτων», δηλαδή πόσο πιο αποκρουστική θα γίνει η νέα «αρχιτεκτονική» – θα είναι αντικείμενο πολύμηνων διαπραγματεύσεων μεταξύ των ισχυρών της Ευρωζώνης. Είναι όμως βέβαιο -και το έχουμε γράψει πρώτοι και σε «ανύποπτο χρόνο»- ότι στο νέο αρχιτεκτόνημα η θέση της Ελλάδας θα είναι όχι απλώς στη δεύτερη «ταχύτητα» αλλά στο… υπόγειο.
Αυτή είναι η συγκλονιστική είδηση των ημερών, που θα έπρεπε να πυροδοτήσει το δημόσιο διάλογο – αλλά η υπόθεση της αλλαγής φύλου ήρθε «συμπτωματικά» την κατάλληλη στιγμή για να στρέψει τα βλέμματα αλλού…
Πολλές «ταχύτητες» = πολλά… ευρώ!
Ο αποχωρών κ. Σόιμπλε δεν ήταν μόνο εμπνευστής της ιδέας του Grexit αλλά και μιας άλλης ιδέας, που ταιριάζει «γάντι» με την υπό διαμόρφωση Ευρώπη των πολλών «ταχυτήτων»: της ιδέας του διπλού νομίσματος! Ο κατά τα άλλα «μέγας αντίπαλος» του κ. Σόιμπλε Γιάνης Βαρουφάκης θα έπρεπε να αναρωτηθεί γιατί ο Σόιμπλε θεώρησε την άνοιξη του 2015 «καλή ιδέα» το παράλληλο νόμισμα…
Το διπλό νόμισμα είναι η αναπόφευκτη συνέπεια της Ευρώπης των πολλών «ταχυτήτων»! Όχι άμεσα, όχι κατ’ ανάγκη για όλες τις χώρες που δεν θα μετάσχουν στην πρώτη «ταχύτητα», αλλά αναπόφευκτα στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Διότι μεσοπρόθεσμα δεν μπορεί το νόμισμα να είναι πραγματικά ενιαίο χωρίς πολιτική και θεσμική ισότητα και χωρίς σύγκλιση – και ακόμη περισσότερο με θεσμοποιημένη την απόκλιση.
Με τις υπάρχουσες ευρωπαϊκές συνθήκες, η εκδίωξη χώρας από το ευρώ δεν είναι εφικτή, η δε οικειοθελής αποχώρηση, ιδιαίτερα για τις αδύναμες χώρες, δεν είναι επιθυμητή – αδιάφορο αν αυτό είναι σωστή στάση ή όχι. Όταν όμως με τη συναίνεση του Eurogroup ο μετασχηματισμένος ESM αναλάβει το «μανατζάρισμα» χωρών της δεύτερης, τρίτης ή και τέταρτης «ταχύτητας» εξοπλισμένος με ευρείες δικαιοδοσίες, τότε το διπλό νόμισμα θα πλησιάσει με ταχύτητα…
Θα πρέπει να συνδυάσουμε αυτές τις εξελίξεις με μια τελευταία είδηση: την επαναφορά χθες της εκτίμησης του ΔΝΤ ότι η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη στην Ελλάδα θα κινηθεί περί το 1% – αντί για 1,3% που εκτιμούν οι πιο… αισιόδοξοι Ευρωπαίοι. Μια χώρα τοις πράγμασι χρεοκοπημένη, με σωρευτικές απώλειες στο ΑΕΠ 26%, με υψηλή ανεργία και εκτεταμένη φτώχεια κ.λπ., με υποθηκευμένο τον ισχνό πλούτο που θα παράγει στα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, δεν πρόκειται ποτέ να ξεκολλήσει από το «βούρκο». Θα ζει για πάρα πολλά χρόνια κάτω από το μαστίγιο του ESM…
Υ.Γ. Επιμένοντας στο κέλυφος του ευρώ και υιοθετώντας όλα τα μαρτύρια για την παραμονή σε αυτό, η ελληνική πολιτική και οικονομική ιθύνουσα τάξη θα βρεθεί αργά ή γρήγορα να «κρατάει» στα χέρια της ένα ευρώ β’ κατηγορίας. Η στρατηγική κρίνεται στη μεσομακροπρόθεσμη διάρκεια…
