ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ,
ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΝΟΙΚΤΟΣ
Του Θανάση Μουσόπουλου
Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον ν’ ακούσουμε τι γράφει ο Ν. Καζαντζάκης στο “ΠΙΣΤΕΥΩ” του, που είναι μεταφρασμένο απ’ την Αμερικάνικη έκδοση της “Οδύσσειας” και αποτελεί εισαγωγή της. Το κείμενο αυτό του 1953, εκφράζει τη βαθύτερη σκέψη του. Γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης: “Από τα πρώτα νεανικά χρόνια βασικός μου αγώνας και πηγή κάθε μου χαράς και κάθε μου λύπης στάθηκε η αδιάκοπη και ανελέητη μάχη που γινόταν μέσα μου, ανάμεσα στη σάρκα και το πνεύμα”. Οι δύο αυτές δυνάμεις μάχονταν και αν επικρατούσε η μια θα ήμουν χαμένος”, γράφει ο Ν. Καζαντζάκης και συνεχίζει λέγοντας ότι η καρτερική του μέριμνα ήταν η εξισορρόπηση αυτών των δυνάμεων και η εναρμόνιση, η “συμφιλίωση” μέσα του. Δοκίμασε όλους τους δρόμους γι’ αυτό το λόγο: “το δρόμο της αγάπης, της επιστημονικής περιέργειας, της φιλοσοφικής έρευνας, της κοινωνικής αναγέννησης και τελικά το δύσκολο και μοναχικό μονοπάτι της ποίησης”. ΄Ομως πάντα έφτανε στην Άβυσσο, και ξανά απ’ την αρχή. Στο Άθω, ύστερα από άσκηση σώματος και πνεύματος, “είδα καθαρά τις ματωμένες πατημασιές του (ενός κάποιου Πολεμιστή εννοεί) ν’ ανεβαίνουν απ’ την ανόργανη ύλη στη ζωή κι απ’ τη ζωή στο πνεύμα. Τότε ξαφνικά έγινε μέσα μου ένα φως: η μετουσίωσή της όλης σε πνεύμα”. Και συνεχίζει ”τώρα έβλεπα καθαρά την πορεία του Αόρατου και ξαφνικά ήξερα ποιο ήταν το χρέος μου: να δουλεύω αρμονικά μ’ αυτόν τον Πολεμιστή – να μετουσιώνω ακόμα κι εγώ, με τις μικρές μου δυνάμεις την ύλη σε πνεύμα, γιατί μονάχα έτσι θα μπορούσα να προσπαθήσω να φτάσω στον ανώτατο σκοπό του ανθρώπου: την εναρμόνιση με το Σύμπαν. Το ’νιωσα, κατάλαβα κι ήμουν ελεύθερος”. Και τελειώνει: “Τώρα δουλεύω και στοχάζομαι με σιγουριά, γιατί ξέρω πως η συμβολή μου επειδή ακολουθεί τα βάθη του Σύμπαντος δε θα πάει χαμένη… τούτη η αρμονία δεν είναι και πολύ παθητική, αλλά μια αδιάκοπα ανανεωμένη συμφιλίωση και συνεργασία με αντιμαχόμενες δυνάμεις στάθηκε για μένα η ελευθερία μου και η σωτηρία μου”.
Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) ) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης και σπούδασε Νομικά στην Αθήνα. Συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι και ήταν από τους πιο πολυταξιδεμένους ‘Έλληνες πνευματικούς ανθρώπους. Το έργο του είναι πλούσιο και απλώνεται σε πολλούς τομείς: θέατρο, ποίηση, δοκίμιο, ταξιδιωτικά, μυθιστόρημα, μεταφράσεις, φιλοσοφία. Ανέπτυξε πλούσια πνευματική δράση και απέκτησε φήμη. Τα κυριότερα έργα του: Αναφορά στον Γκρέκο, Ασκητική, Οδύσσεια (έπος, αποτελούμενο από 3333 στίχους), Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Ο Καπετάν Μιχάλης, Ο Φτωχούλης του Θεού, Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, Ο Τελευταίος Πειρασμός, Ταξιδεύοντας κ.ά. Επίσης μετέφρασε τη Θεία Κωμωδία του Δάντη και σε συνεργασία με τον Ι. Θ. Κακριδή την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου.
Πλούσιο και ποικίλο το λογοτεχνικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη, αναμφίβολα. Εντούτοις, τον θεωρώ κατά βάση φιλόσοφο. Το 1977 ο Ευάγγελος Παπανούτσος σε κείμενό του δημοσιευμένο στον αφιερωματικό πολυσέλιδο τόμο του περιοδικού «Νέα Εστία» με τίτλο «Συγγραφέας άλλης κλίμακας» σημειώνει ότι «αυτός ο Κρητικός με την αετήσια ματιά ανήκει στην (ολιγάριθμη) κατηγορία των Λογοτεχνών που αντίκρισαν τον κόσμο και τη ζωή με μια βαθιά φιλοσοφική διάθεση».
