ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
«ΛΟΓΟΣ ΕΝ ΚΑΤΟΠΤΡΩ»
ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΜΩΡΑΪΤΗ ‘ΣΚΛΗΡΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ’
4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2017 / ΣΠΙΤΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΦΕΞ
Είμαι πολλαπλά συγκινημένος που παρουσιάζω το πρώτο έργο ενός νέου συναδέλφου.
Χαίρομαι γιατί τον χώρο αυτό, το «Σπίτι Πολιτισμού» το βάφτισα εγώ, όταν ήμουν Πρόεδρος της ΦΕΞ.
Είμαι συγκινημένος γιατί στο χώρο αυτό κινήθηκαν ως στελέχη του πολιτισμού και της λογοτεχνίας, δύο σημαντικοί πεζογράφοι, η Κατίνα Βέικου Σεραμέτη και ο Στέφανος Ιωαννίδης.
Χαίρομαι γιατί μια νέα γενιά στην ποίηση και στην πεζογραφία δημιουργεί στην Ξάνθη, συνεχίζοντας την παράδοση των παλαιοτέρων.
Ο ΗΛΙΑΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ γεννήθηκε το 1981 στη Ξάνθη. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχει εργαστεί επί σειρά ετών στον ιδιωτικό τομέα, ενώ αυτή τη στιγμή ζει στην Ξάνθη και ασχολείται με τη διδασκαλία φιλολογικών μαθημάτων. Παράλληλα παρακολουθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας πάνω στην Ειδική Αγωγή. Έχει τιμηθεί με έπαινο από την Εταιρία Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου στον διαγωνισμό ποίησης 2014. Είναι παντρεμένος και έχει μία κόρη και έναν γιο.
Είναι σημαδιακό που τη σημερινή μέρα Ελευθερίας παρουσιάζουμε το πρώτο μυθιστόρημα του Ηλία Μωραΐτη «Σκληρές αλήθειες».
*
Τίτλος της προσέγγισής μου είναι: «Λόγος εν κατόπτρῳ». Βλέπουμε τα πράγματα μέσα στον καθρέφτη διπλά και ανάποδα. Γι’ αυτό το μυθιστόρημα είναι ψυχολογικό θρίλερ. Είναι, νομίζω, το πρώτο τέτοιου είδους μυθιστόρημα στην Ξάνθη.
Κάποια στοιχεία για το ψυχολογικό θρίλερ, που μας πάει από το αρχαίο θέατρο στον κινηματογράφο του 20ου αιώνα. Η τέχνη μιμείται την ζωή: Kάποιες από τις καλύτερες ταινίες τρόμου και μερικά από τα καλύτερα ψυχολογικά θρίλερ έχουν βάση πραγματικές ιστορίες. Το πιο σύνθετο απ’ όλα όμως φαίνεται ότι είναι η ανασύνθεση μιας «σκοτεινής» πραγματικότητας με τέτοιον τρόπο ώστε να μοιάζει αληθινή. Απαιτούνται μεγάλες ποσότητες αίματος και παρατεταμένες ανατριχίλες στη σπονδυλική στήλη. Οι οπαδοί των ταινιών θρίλερ είναι οι λάτρεις της απάτης, οι εραστές του φανταστικού, οι φορείς της ανατριχίλας.
Όμως παρόμοια στοιχεία και χαρακτηριστικά έχουμε και στο αρχαίο δράμα.
Καθαυτό ψυχολογικό θρίλερ είναι η Μήδεια του Ευριπίδη. Στο πολιτικό και ψυχολογικό θρίλερ προσιδιάζει επίσης το έργο του Αισχύλου Επτά επί Θήβας. Το πρώτο έργο μιλά για «τη βαριά και αθεράπευτη οργή που γεννιέται ανάμεσα σε εκείνους που είχαν αγαπηθεί», για τον έρωτα που μένει πληγή ανοιχτή. Το δεύτερο, κατά τον σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις, «Ήταν μία ευρωπαϊκή ματιά στο αρχαιοελληνικό δράμα. Μου θύμισε …. Ένα πολιτικό, ψυχολογικό θρίλερ για τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική …».
*
Ο Ηλίας Μωραΐτης στο βιβλίο του δεν αυτοβιογραφείται, δίνει όμως τη δική του αίσθηση και ατμόσφαιρα για τα πράγματα. Τον ενδιαφέρει η ακαδημαϊκή καριέρα, νε γίνει συγγραφέας, όχι απλός λογιστάκος. Από τη φιλολογική του σκευή ξεπηδούν οι θαυμάσιες ομηρικές εικόνες και οι προ-οικονομίες. Το μυθιστόρημα περιέχει άλλο μυθιστόρημα μέσα του, εγκιβωτισμένο κατά το ομηρικό έπος, όπως θέατρο εν θεάτρῳ στον Σαίξπηρ. Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του καλαίσθητου βιβλίου:
«Noέμβριος 2015, Μασαχουσέτη, ΗΠΑ. Μαζί με τη διαθήκη της μητέρας της, η νεαρή φοιτήτρια Αγνή Μάρκου θα παραλάβει και ένα βιβλίο. Στις σελίδες του κρύβονται όλα τα μυστικά που η μητέρα της δεν τόλμησε ποτέ να της φανερώσει όσο ζούσε· μυστικά μιας ζωής που τη σημάδεψαν ασίγαστα πάθη, λυσσαλέοι έρωτες και ανεξιχνίαστα εγκλήματα.
Μέσα από την πένα του συγγραφέα Δημήτρη Αλεξιάδη, ενός άντρα που γνώρισε τη Θεοδώρα Μάρκου όσο λίγοι και τη μίσησε όσο κανένας άλλος, η Αγνή θα βρεθεί στην Αθήνα της δεκαετίας του ’90 και στα χρόνια της νιότης της μητέρας της. Όταν η μυστηριώδης ιστορία φτάσει στο τέλος της, το ταξίδι στην Ελλάδα θα φαντάζει επιτακτικό. Με την επιστροφή στον τόπο του εγκλήματος οι σκοτεινοί ήρωες του βιβλίου θα αποκτήσουν σάρκα και οστά.
Μα όταν οι αλήθειες που φωλιάζουν μέσα σε μια θανάσιμη ιστορία είναι περισσότερες από τους μύθους, τότε οι ανατροπές αποδεικνύονται ολέθριες…».
Στη σελίδα 276 διευκρινίζεται ο τίτλος του βιβλίου: «Ο μόνος τρόπος να το ανακαλύψει ήταν συνεχίζοντας να διαβάζει αυτό το μυθιστόρημα που έκρυβε στις σελίδες του πολλές και σκληρές αλήθειες».
Το δεύτερο/το εντός μυθιστόρημα, φωτίζει το άλλο/το κανονικό εξωτερικό μυθιστόρημα.
Ο συγγραφέας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε θέματα πνευματικού πολιτισμού, θα λέγαμε (Ποίηση 52-4, Τέχνη 79, Ζωή με νόημα 84, Γράφω ό,τι ζω 136, ΜΜΕ 288, Τέχνη / το βιβλίο: ένα μπουκάλι στον ωκεανό με μήνυμα 357, Παρουσίαση βιβλίων 361).
Κάποια μικρά σχετικά σπαράγματα το επιβεβαιώνουν:
- Οι άνθρωποι που δε φοβούνται να ζήσουν, πέραν ότι τους αναλογεί ένα μερίδιο στην ευτυχία, είναι συνάμα και οι καλύτεροι ποιητές
- Η τέχνη πάντα θα είναι το καταφύγιο των αγνών ψυχών
- Σωστά! Άμα είσαι μάγκας λοιπόν, θα μπορέσεις να εκτιμήσεις την αξία του να ζεις.
- Πάλευα για να φωτίσω πέρα ως πέρα την τελειότητα της ζωής, νικώντας τα σκοτάδια του ατελούς εαυτού μου.
«Τελικά μήπως ατό δεν είναι η τέχνη;» αναρωτήθηκα μονολογώντας
- Το βιβλίο αυτό είναι ένα μπουκάλι ριγμένο στον ωκεανό και το μήνυμα που κρύβει μέσα του
- Στην Ελλάδα οι παρουσιάσεις βιβλίων είχαν πιο ερασιτεχνικό ή καλύτερα εντελώς διαδικαστικό χαρακτήρα. Οι περισσότεροι εκεί μέσα έδειχναν να πλήττουν, προτού καν αρχίσει η εκδήλωση.
*
Αναφέραμε ότι έχουμε δύο μυθιστορήματα, εγκιβωτισμένο το ένα μέσα στο άλλο. Είναι η έννοια του διπλού που συναντήσαμε στον Ζαν Πιέρ Βερνάν και διαπιστώσαμε στο έργο του Γιώργου Σεφέρη και του Τίτου Πατρίκιου.
Ο Βερνάν στο περίφημο βιβλίο του «Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα» εξετάζει τις δομές του Μύθου. «Το ‘διπλό’ που αναφέρει κινείται σε δύο επίπεδα, είναι μια πραγματικότητα έξω από το υποκείμενο, τη στιγμή που παρουσιάζεται φαίνεται σαν κάτι που δεν είναι από εδώ, που ανήκει σε ένα απρόσιτο αλλού […] Η τέχνη είναι γέφυρα ανάμεσα στον μύθο και στον λόγο, ανάμεσα στους ζωντανούς και στους νεκρούς, ανάμεσα στον δημιουργό και στο έξω από αυτόν. Η τέχνη είναι επιβεβαίωση μιας παρουσίας και μιας απουσίας, του λόγου και μιας απουσίας, του λόγου και της σιωπής» (βλέπε σχετικά τις εργασίες, Θ. Μουσόπουλου, Ο έσω και ο έξω κόσμος του Γ. Σεφέρη και Θ. Μουσόπουλου, Τίτος Πατρίκιος, ο δημιουργός των κατόπτρων).
*
Διαβάζοντας με ενδιαφέρον και αγωνία το βιβλίο του Ηλία Μωραΐτη, επιβεβαίωνα σε πολλές σελίδες το ‘διπλό’ του Βερνάν. Παραπέμπω ενδεικτικά στη σελίδα 368 όπου έχουμε έντονα την ανάμειξη μύθου και πραγματικότητας. Μέσα στο κείμενο ανακατεύεται το πραγματικό με το πλαστό / επινοημένο στοιχείο. Αλίμονο αν εκλάβεις το πλαστό ως πραγματικό!
«Όσο και να προσπάθησα να του δώσω να καταλάβει πως ο Μίλτος δεν ήταν υπαρκτό πρόσωπο και το βιβλίο δεν ήταν η αυτοβιογραφία μου αλλά μια ιστορία μυθοπλασίας που απλώς είχε αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, εκείνος επέμενε πως του απέκρυπτα την αλήθεια […] Κατάλαβε επιτέλους πως με την προσθήκη εκείνων των φανταστικών προσώπων προσπάθησα να μετατρέψω μια ερωτική ιστορία σ’ ένα μυθιστόρημα μυστηρίου».
Σε επόμενη ενότητα, σελίδα 373, ο συγγραφέας αποκαλύπτει ότι τα πλαστά αυτά πρόσωπα ήταν απλώς προσωποποιήσεις φόβων. «Ο Μίλτος συμβόλιζε την πλήρη αποτυχία στη ζωή του».
Το μυθιστόρημα του Ηλία Μωραΐτη έχει γρήγορη πλοκή, πρωτότυπη με πολλές ανατροπές. Πειραματισμός της γραφής.
Συμπέρασμα; Δεν πρέπει να βάζουμε ταμπέλες στους ανθρώπους. Τα φαινόμενα απατούν:
«Πόσο λάθος εντύπωση είχα σχηματίσει τελικά για τη Ματίνα. Είχα θαμπωθεί τόσο από την ομορφιά της, που δε διέκρινα ούτε για μια στιγμή την ευαίσθητη ψυχή που έκρυβε μέσα της» (σελ. 211)
Ένα συναρπαστικό κείμενο μας χάρισε ο ξανθιώτης φιλόλογος Ηλίας Μωραΐτης. Περιμένουμε με αγωνία το δεύτερο βιβλίο που γράφει. Το δεύτερο επιβεβαιώνει την αξία του συγγραφέα.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ξάνθη, 1 Δεκεμβρίου 2017
