Ομιλία Δημήτρη Κωνσταντόπουλου, Εισηγητή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης στην Ολομέλεια της Βουλής επί του Νομοσχεδίου του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων για τη Σαρία
Κύριε Πρόεδρε
Κυρίες & Κύριοι Συνάδελφοι
Η σημερινή συζήτηση για την τροποποίηση του άρθρου 5 του ν.1920/1991 ,γεννά ένα απλό ερώτημα :
Γιατί η Ελλάδα μια χώρα με μακρά παράδοση θεσμών ισονομίας , παραχωρεί ένα τόσο ουσιαστικό προνόμιο στη μουσουλμανική της μειονότητα;
Γιατί η Ελλάδα , με τη στάση της αυτή βρίσκεται σήμερα εγκαλούμενη στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια;
Η απάντηση βρίσκεται στο 1913! Όταν το ελληνικό κράτος βρέθηκε με μια μουσουλμανική μειονότητα που έφτανε το 10% του πληθυσμού του.
Σε πολλές περιοχές των Νέων Χωρών , οι μουσουλμάνοι ήταν η τοπική πλειοψηφία.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος που αντιλαμβανόταν πολύ καλά την κατάσταση , επικαιροποίησε το όραμα του Ρήγα του Βελεστινλή «ένα κράτος χωρίς κανένα ξεχωρισμόν θρησκείας, επειδή όλα πλάσματα του Θεού είναι και τέκνα του πρωτοπλάστου»
Ο ίδιος αναβάθμισε τη θέση του Μουφτή , παραχωρώντας και δικαιοδοτικές αρμοδιότητες.
Το άρθρο 4 του Ν.147/1914 παραχώρησε το δικαίωμα στους μουσουλμάνους και τους Εβραίους να διατηρηθεί σε ισχύ ο «ιερός αυτών νόμος» , για θέματα γάμου , διαζυγίων και γενικότερα προσωπικού δικαίου.
Το Ισλάμ δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι μια θρησκεία που δίνει μεγάλη έμφαση στην Ορθοπραξία.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι
Η μετάβαση από τη δικαιοταξία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ημεδαπή δικαιοταξία έπρεπε να γίνει και έγινε με σεβασμό στη διατήρηση κανόνων.
Κανόνων καταρχάς θρησκευτικής φύσεως ή προέλευσης που αφορούσαν στην προσωπική και αστική κατάσταση των νέων πληθυσμών.
Μέσα από τους κανόνες αυτούς αντιμετωπίζονταν σε αρκετές περιπτώσεις θέματα , που αφορούσαν τις μουσουλμανικές κοινότητες και την οργάνωση της θρησκευτικής ζωής τους.
Ο καταλυτικός ρόλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε σε νέα δεδομένα.
Ενόψει και της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών (28-07-1920), το Ελληνικό Κράτος υιοθέτησε τον νόμο 2345/1920 «Περί προσωρινού αρχιμουφτή και μουφτήδων των εν τω Κράτει Μουσουλμάνων και περί διαχειρίσεως των περιουσιών των Μουσουλμανικών Κοινοτήτων»
Ουσιαστικά, από το 1920 και έκτοτε, στην Θράκη ισχύουν διατάξεις ημεδαπού, εσωτερικού δικαίου (του ν. 2345/1920 και πλέον του ν.1920/1991).
Νόμοι που επιτρέπουν, την εφαρμογή του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου υπό αυστηρό υποκειμενικό και αντικειμενικό εύρος εφαρμογής.
Αυτές οι διατάξεις είναι συμβατές με τις διεθνείς υποχρεώσεις που ανάλαβε η Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάνης.
Κυρίες & Κύριοι Συνάδελφοι
Α. Τι είναι η Σαρία
Σαρία σημαίνει «μονοπάτι» και για τους μουσουλμάνους είναι το μονοπάτι που πρέπει να ακολουθούν σύμφωνα με τη θρησκεία τους.
Δεν είναι ένα γραπτό κείμενο , αλλά προκύπτει από το συνδυασμό πολλών κειμένων (Ιερό Κοράνι, Χαντίθ, Σούνα κλπ) και την ερμηνεία τους.
Καλύπτει όλες τις πλευρές της ζωής ενός μουσουλμάνου και αποτελεί τη βάση του δικαϊκού συστήματος πολλών μουσουλμανικών χωρών.
Είναι προφανές ότι η Σαρία δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση του δικαϊκού συστήματος ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους.
Προκύπτει, όμως, το ζήτημα ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας, αν είναι συμβατή και με ποιον τρόπο η διατήρηση της Σαρία για τα οικογενειακά και κληρονομικά ζητήματα.
Β. Τι ισχύει στην Θράκη
Η Συνθήκη της Λωζάνης δεν αναφέρεται ρητά στη Σαρία και άρα δεν υπάρχει υποχρέωση της χώρας για την επιβολή της ως υποχρεωτικής στα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.
Τα σχετικά άρθρα έχουν ως εξής:
Σύμφωνα με το ν.1920/1991, για τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, επειδή ακριβώς είναι μουσουλμανική (δηλαδή θρησκευτική μειονότητα), ισχύει ένα μέρος της Σαρία (θέματα οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου).
Η πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου έχει καταστήσει την Σαρία υποχρεωτική για τους μουσουλμάνους της Θράκης.
Εξαιτίας της υποχρεωτικότητας, η Ελλάδα βρίσκεται κατηγορούμενη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Στις 6/12/2017 έγινε η σχετική δίκη (υπόθεση Χατιτζέ Μολλά Σαλή) και είναι προφανές ότι η κυβέρνηση έτρεξε για να προλάβει την συγκεκριμένη προθεσμία.
Θα έπρεπε να έχει κινηθεί πολύ νωρίτερα αφού ήξερε εδώ και δύο χρόνια τι πρόκειται να γίνει και για ποιους λόγους.
Μετά τη θέσπιση του πολιτικού γάμου από το ΠΑΣΟΚ, όσοι μειονοτικοί μουσουλμάνοι δεν επιθυμούν να υπαχθούν στη Σαρία κάνουν πολιτικό γάμο.
Έτσι στην πράξη, οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι βρήκαν έναν τρόπο για να κάνουν την επιλογή τους μεταξύ Σαρία και Αστικού Κώδικα.
Ο τρόπος που βρήκαν στην περίπτωση των κληρονομιών, όσοι επιθυμούν να ξεπεράσουν τη Σαρία, είναι η σύνταξη συμβολαίων ή διαθήκης.
Απαραίτητη προϋπόθεση ότι κανείς από τους ενδιαφερόμενους δεν θα προσφύγει εναντίον τους.
Σήμερα το 99% των κληρονομιών της Θράκη διευθετείται με αυτό τον τρόπο.
Για τους λόγους αυτούς, όταν ήταν ο Λοβέρδος Υπουργός Παιδείας είχε ξεκινήσει μια πολύ σοβαρή συζήτηση και προσπάθεια για να αλλάξει το νομικό πλαίσιο και να συμβαδίσει ο νόμος με την ζωή.
Δυστυχώς δεν πρόλαβε.
Γ. Τι λέει η παρούσα ρύθμιση
Η πρώτη και βασικότερη επιλογή είναι ότι η ρύθμιση δεν καταργεί τη Σαρία.
Με αυτό τον τρόπο:
α)Οι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι της Θράκης δεν στερούνται ένα δικαίωμα που για τους ίδιους είναι πολύ σημαντικό.
Γνωρίζουν ότι, αν και η Τουρκία το έχει καταργήσει για τους ομοθρήσκους τους , αυτοί το διατηρούν χάρη στην Ελλάδα.
β) Σε μια ευαίσθητη περίοδο στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα στις μουσουλμανικές χώρες, και ειδικότερα στις αραβικές, ότι η Ελλάδα σέβεται το Ισλάμ.
γ) Αποφεύγεται κάθε πιθανότητα η Τουρκία να χρησιμοποιήσει τη ρύθμιση για να θέσει ζητήματα σχετικά με τη Συνθήκη της Λωζάνης και
δ) ναυαγούν οι επιδιώξεις ακραίων τουρκικών εθνικιστικών κύκλων να μετατρέψουν τους Μουφτήδες και τις Μουφτείες σε κέντρα αναθεωρητισμού και προπαγάνδας εναντίον της χώρας μας.
Αυτή θα είναι η εξέλιξη αν προχωρήσουμε στην ικανοποίηση του αιτήματος περί εκλογής Μουφτή από τους μουσουλμάνους εκλογείς.
Η δεύτερη επιλογή της κυβέρνησης είναι ότι η ρύθμιση αναγνωρίζει τεκμήριο αρμοδιότητας στα δικαστήρια.
Δηλαδή αν διαφωνούν οι διάδικοι για το πού θα υπαχθεί η περίπτωσή τους, τότε θα υπάγεται στα δικαστήρια.
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα το τεκμήριο αρμοδιότητας να ανήκει στο Μουφτή.
Αυτό άλλωστε ζητούν και οι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι.
Όμως, εφόσον η υπαγωγή στη Σαρία είναι δικαίωμα, δηλαδή μια εξαίρεση από τα γενικώς ισχύοντα, δεν μπορεί να αναγνωριστεί τεκμήριο αρμοδιότητας στο Μουφτή.
Αυτές οι δύο επιλογές είναι σωστές.
Υπάρχουν, όμως, τα εξής θέματα:
Α) πρέπει να διαγραφεί στην 2η παράγραφο του πρώτου άρθρου η φράση «κοινή συναινέσει».
Τι σημαίνει και πώς αποδεικνύεται η κοινή συναίνεση;
Β) είναι ορθή η επιλογή να συνδεθεί η εφαρμογή της προαιρετικότητας με την έκδοση του ΠΔ για τις δικονομικές διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούν οι Μουφτείες.
Πρέπει όμως, να προσεχθεί πολύ καλά η εξουσιοδοτική διάταξη για την έκδοση του Π.Δ
Κύριε Υπουργέ,
Πρέπει κατά τη διαδικασία για τη σύνταξη του ΠΔ να ληφθούν υπόψη οι ευαισθησίες των θρησκευόμενων μουσουλμάνων!
Δεν πρέπει η Πολιτεία να νομοθετήσει , χωρίς να τους έχει ακούσει πολύ προσεκτικά και χωρίς να έχει σεβαστεί τις θέσεις τους.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι
Γ) Στον μουσουλμανικό γάμο υπογράφεται μια συμφωνία, το νικιάχ.
Εκεί προβλέπεται μια αποζημίωση της γυναίκας σε περίπτωση διαζυγίου, το μεχίρ.
Η Κυβέρνηση πρέπει να εξασφαλίσει ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί το νέο νομοθετικό πλαίσιο για να αποφεύγει ο σύζυγος που θέλει να χωρίσει, την καταβολή της αποζημίωσης στη σύζυγο.
Είναι σαφές τότε ότι η νέα νομοθετική ρύθμιση θα λειτουργήσει εις βάρος της γυναίκας.
Δ) η ρύθμιση δυσκολεύει πολύ την δυνατότητα ενός μουσουλμάνου να επιλέξει την διάθεση της περιουσίας του σύμφωνα με τη Σαρία μετά το θάνατό του.
Στις πόλεις μπορεί να είναι εύκολο να βρεθεί συμβολαιογράφος αλλά στα χωριά τι θα γίνει;
Ε) θα ήταν χρήσιμο και για λόγους ουσιαστικούς αλλά και για λόγους διεθνούς εικόνας της χώρας μας, στην παράγραφο 3 του άρθρου 5 να προστεθεί μετά τη φράση «αντίκεινται στο Σύνταγμα».
Και μια φράση που να συμπεριλαμβάνει συνθήκες όπως την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου , ώστε να είναι σαφές ότι οι θα πρέπει να σέβονται τις αποφάσεις των Μουφτήδων.
Κύριε Πρόεδρε
Κυρίες & Κύριοι Συνάδελφοι
Η συζήτηση για την τροποποίηση του άρθρου 5 του Ν.1920/1991 αποτελεί ένα ακόμα βήμα ταυτοποίησης των δικαιωμάτων της μειονότητας.
Έρχεται με καθυστέρηση βέβαια να προστεθεί σε μια σειρά μεγάλων τομών και πρωτοβουλιών που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 80, με το μεγάλο οραματιστή Ανδρέα Παπανδρέου.
Οι πολιτικές για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, την εκπαίδευση των Μουσουλμάνων της Θράκης και της εκπροσώπησης τους στους θεσμούς της Δημοκρατίας είναι πρωτοβουλίες που θεσμοθετήθηκαν από τις Κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ.
Πρωτοβουλίες που αξιοποιούσαν την αποτίμηση του παρελθόντος, ανταποκρίνονταν στις απαιτήσεις του παρόντος και ανίχνευαν τις ανάγκες του μέλλοντος.
Ένα κόμμα και ένας ηγέτης πολύ μπροστά από την εποχή τους, ειδικά για τα θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το σεβασμό στην ανεξιθρησκεία.
Η ψήφιση για τη λειτουργία του Ισλαμικού Τεμένους στην Αθήνα και η σημερινή συζήτηση για το σχέδιο νόμου είναι ένα ακόμη βήμα Δημοκρατίας.
Το παρόν σχέδιο Νόμου είναι μια αρχή για την ουσιαστική αλλαγή στο πλαίσιο που διέπει τα μειονοτικά ζητήματα της Θράκης (λειτουργία συλλόγων – βακούφια-σχολεία κλπ).
Εμείς είμαστε έτοιμοι να συμβάλλουμε στην κατεύθυνση αυτή και ψηφίζουμε το σχέδιο νόμου.
Οι Μουσουλμάνοι της Θράκης είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνικού Κράτους και για εμάς αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο.
Τέλος, κύριε Υπουργέ, καταθέσαμε μία τροπολογία, που αφορά τη δικαιοδοσία του μουφτή, η οποία καθίσταται προαιρετική και απαιτεί σχετική αίτηση από αμφότερα τα διάδικα μέρη.
Η ρύθμιση εναρμονίζεται με τα άρθρα 8, 20 και 94 του Συντάγματος. Με την προτεινόμενη τροπολογία προβλέπεται ότι το μονομελές πρωτοδικείο ερευνά την τήρηση των ορίων δικαιοδοσίας του μουφτή και κηρύσσει εκτελεστές τις αποφάσεις του.
Προτείνουμε και θα θέλαμε να την κάνετε αποδεκτή.
