Η παραπάνω φράση δεν σχετίζεται με έναν λόγο τυχαίο αλλά με έναν λόγο υποψιασμένο. Την έχει πει, σε συνέντευξη του στην «Πεμπτουσία», ένας υποψιασμένος κληρικός και καθηγητής θεολογίας, από τις τάξεις του οποίου πέρασαν κληρικοί, επίσκοποι, θεολόγοι.

Έτσι, λοιπόν, ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος είχε πει, μεταξύ άλλων, στη συνέντευξη: «Μας έχει ειπωθεί μερικές φορές ‘’παπάδες θέλουμε’’, λέει η εκκλησία. Μα θα ‘χεις αναπήρους παπάδες αν δεν έχουν σχέση με τον πολιτισμό και την ιστορία. Θα ‘χεις ανάπηρους παπάδες αν δεν έχουν καμία σχέση με την ενσάρκωση. Αν δεν καταλαβαίνουν την ενσάρκωση, ως γεγονός μετοχής, που παράγει πολιτισμό, που παράγει στάση ζωής ψυχοσωματική».

Η αφορμή των σημερινών σκέψεων, λαμβάνεται από το γεγονός ότι η εκκλησία έχει αφιερώσει την Γ’ Κυριακή των Νηστειών της Μ. Τεσσαρακοστής στις ιερατικές κλίσεις. Ο κληρικός δεν μπορεί να είναι μόνο πνευματικός ή μόνο μορφωμένος. Μπορεί να είναι και τα δύο. Θεωρώ όμως, πως η βάση οφείλει να έχει ταπεινότητα. Δηλαδή τί όφελος προκύπτει από  κάποιον κληρικό, που έχει πτυχία, μόρφωση, μεταπτυχιακά, διδακτορικό, έχει συγγράψει βιβλία, αλλά την ίδια στιγμή φέρεται με εγωπάθεια και αλαζονεία, μένοντας ανύπαρκτος ποιμαντικά για τον πάσχοντα άνθρωπο;

Δεν είμαι κληρικός. Δεν μπορώ να μιλήσω βιωματικά. Μπορώ όμως να εκφράσω μερικές σκέψεις. Δεν είναι ζητούμενο, να χτυπήσεις τον άλλον στην πλάτη και να του πεις «υπομονή, έχει ο Θεός». Πάει, τον έχασες. Δεν έχουν όλοι πνευματική ωριμότητα, ώστε να αντιλαμβάνονται αναλόγως τα πνευματικά θέματα, που είναι θέματα με βάθος. Αν του πεις του άλλου σήμερα, και μιλώ για ανθρώπους που δεν έχουν καλές σχέσεις με την εκκλησία, «να πιστεύεις στον Θεό» και τον χτυπήσεις στην πλάτη, τον έχασες κυριολεκτικά.

Δεν πονάει ο άνθρωπος σήμερα. Πενθεί πλέον. Αν του χτυπήσεις την πλάτη, αν υπάρξεις ανύπαρκτος, χωρίς λόγο, χωρίς πνεύμα, χωρίς ζωή, πάει, το έχασες το παιχνίδι. Καλείσαι να σώσεις ψυχοσωματικές υπάρξεις, να κουβαλήσεις τον άλλον, να πέσεις κάτω, έχοντας πάνω σου όλες τις αγωνίες όλων όσων σε εμπιστεύονται και εξομολογούνται. Δεν είναι απλά τα πράγματα. Ο Θεός είναι άπαιχτος. Παραμονεύει σε κάθε γωνιά και σέβεται την ελευθερία σου, που είναι ταυτόχρονα ευλογία μα και κατάρα. Ποιος αναλαμβάνει τον άλλον;

Ακούγεται να λέγεται πως δεν χρειάζονται κληρικοί με μόρφωση. Γιατί επιτέλους τόση ανασφάλεια; Γιατί τόσα απωθημένα; Γιατί η θύραθεν παιδεία, η γνώση, είναι αμαρτία; Οι Πατέρες της εκκλησίας ήταν άκαιροι δηλαδή; Δεν είχαν σπουδάσει θεολογία, φιλοσοφία, ιατρική και άλλες επιστήμες της εποχής τους; Με το συνδυασμό πνεύματος και παιδείας, κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τις αιρέσεις, να προφυλάξουν την αλήθεια του ευαγγελίου, να συνδιαλεχθούν με τον έξω κόσμο, να απαντήσουν στα μεταφυσικά προβλήματα και υπαρξιακά αδιέξοδα των ανθρώπων, να διατυπώσουν την εμπειρία της ζωής σε μυρίπνοα θεία γράμματα.

Ποιος θα συζητήσει με τον άθεο; Τί έχει να προσφέρει ένας κληρικός, σε ένα σκεπτόμενο άνθρωπο που θέλει να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού; Ποιος θα κάνει λόγο για τον Θεό της αγάπης και θα θέσει τέλος στην ύπαρξη ενός τιμωρού και σκληρού Θεού, όπως τον παρουσιάζει η Δύση; Ποιος θα δείξει τις διαφορές της δυτικής θεολογικής σκέψης από την ανατολική; Και ο θάνατος; Τί λένε οι Πατέρες για τον θάνατο; Γιατί ο Θεός επιτρέπει το κακό; Αποδεικνύεται ο Θεός; Ποια είναι η αξία του προσώπου στην ορθόδοξη θεολογία; Τί είναι ο άνθρωπος; Σκέψη; Ψυχή; Σώμα; Κάτι παραπάνω; Γιατί τώρα είναι η εποχή της ορθοδοξίας, όπως λέγεται, και σε τί συνίσταται κάτι τέτοιο; Γιατί υπάρχει ανάγκη να διαφυλαχθεί το δόγμα της εκκλησίας, δηλαδή η ζωή της; Αν κινδυνεύει, τότε από ποιους κινδυνεύει;

Οι Πατέρες της εκκλησίας έκαναν την έκπληξη! Αγίασαν μέσα από το βίο τους, μέσα από την άσκηση της αυτοσυνειδησίας που πήγαζε από την τη μυστηριακή ζωή της εκκλησίας. Αγωνίστηκαν όχι για να γίνουν καλοί άνθρωποι αλλά για να γίνουν άγιοι. Όμως δεν έμειναν εκεί, καθώς υπήρξαν άνθρωποι των γραμμάτων. Η αγιοσύνη δεν εμπόδισε τη μάθηση τους. Κι όμως, σήμερα ακούγεται, από μερικούς μέσα στην εκκλησία, ότι δεν θέλουμε παπάδες μορφωμένους, με κάποια έστω στοιχειώδη παιδεία. Πολύ σωστά λέει ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος, πως τότε θα έχεις ανάπηρους παπάδες. Αν, όμως, έχεις ανάπηρος παπάδες, δεν θα έχεις ανέραστους παπάδες;

Ο κληρικός αν χάσει τη μπάλα, μένει εκτός παιχνιδιού. Ιερωσύνη δεν είναι μόνο η τέλεση μυστηριών και ακολουθιών, τα γραφειοκρατικά, οι πομπές. Αν δεν βγει από το καβούκι του, είναι σαν να αρνείται την έξοδο του Θεού, την αποκάλυψη του στην ιστορία. Με έναν τέτοιο όμως άσαρκο Θεό δεν γίνεται παιχνίδι. Αν ο κληρικός περιμένει τον κόσμο να έρθει στην εκκλησία, τότε ο πνευματικός πλούτος και το ασκητικό ήθος της ορθόδοξης θεολογίας, δεν έχουν νόημα. Δεν είναι εποχές για μονομέρεια. Ο κόσμος έχει ανάγκη από κληρικούς με σεβασμό στον Θεό και ευλάβεια. Θέλει όμως και κληρικούς να μπορούν να συνδιαλεχθούν με την εποχή τους. Να γνωρίζουν, να μελετούν, να ενημερώνονται, να έχουν λόγο. Αν συνεχιστεί να δίνονται στον κόσμο άρτος και θεάματα, ο κόσμος θα γυρίσει πολύ σύντομα την πλάτη του, αν δεν το έχει ήδη κάνει.

Μερικές στιγμές, πιστεύω πως ο κληρικός έχει επωμιστεί τον ρόλο του φιλοσόφου, όπως μας είναι γνωστός από το μύθο του σπηλαίου στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα. Είμαστε αλυσοδεμένοι, βλέπουμε τις σκιές των πραγμάτων, τις απατηλές εικόνες και δεν μπορούμε να γνωρίσουμε την αληθινή Εκκλησία, τον Χριστό, τον συνάνθρωπο μας. Την απελευθέρωση καταφέρνει ο απελευθερωτής δεσμώτης, εν προκειμένω ο κληρικός, ο οποίος οφείλει να έχει γνώση της αληθινής εικόνας της Εκκλησίας και όχι μιας ειδωλοποιημένης παράδοσης. Αν δεν καταφέρει να απελευθερωθεί όμως από τις σκιές του σπηλαίου, τότε θα συνηθίσει να πιστεύει πως η αλήθεια είναι οι σκιές. Κι αν όντως συνηθίσει σ’ αυτό, τότε ακόμη και το παραμικρό φως θα δείχνει ανυποψίαστο.

Ηρακλής Αθ. Φίλιος

Βαλκανιολόγος, Θεολόγος