Η Αθήνα ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία

Η διπλωματική σύγκρουση, που σε αρκετές περιπτώσεις παίρνει χαρακτηριστικά μεταπολεμικής περιόδου, δεν θα μπορούσε παρά να ακουμπήσει την Ελλάδα, μια χώρα σε ιδιαιτέρως σημαντική γεωπολιτική θέση.Διακηρυγμένη πρόθεση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ αλλά και του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Κοτζιά, ήταν σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, να ακολουθήσει αυτό που ονομάστηκε «πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική». Με τον όρο αυτό περιγραφόταν η πρόθεση της Αθήνας να ακολουθήσει μια πολιτική που δεν θα την έδενε στο ένα ή στο άλλο άρμα και θα της επέτρεπε να κινηθεί στις ρωγμές ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις.

Δείγμα της πρόθεσης αυτής ήταν, λίγους μήνες πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, το ταξίδι Τσίπρα στις ΗΠΑ για το οποίο είχε δεχθεί σφοδρή κριτική από την Αριστερή Πλατφόρμα (η τότε τάση του Π. Λαφαζάνη στον ΣΥΡΙΖΑ) αλλά και οι συχνές επαφές με τη Μόσχα οι οποίες εντάθηκαν με την επίσκεψη, του Πρωθυπουργού πλέον ,Τσίπρα τον Απρίλιο του 2015, στη ρωσική πρωτεύουσα.

Με δεδομένη την πρόθεση της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να καταγγείλει τη μνημονιακή σύμβαση υπήρχε η άμεση ανάγκη εξεύρεσης εναλλακτικών πόρων δανειοδότησης. Ένας από αυτούς ήταν και η Μόσχα, με την οποία εξετάστηκαν αρκετά ενδεχόμενα συνεργασίας κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Τσίπρα στη Ρωσία. Μία από αυτές ήταν και η προκαταβολή χρημάτων από τους Ρώσσους για την επέκταση του Turkish Stream και στην ελληνική επικράτεια. Όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια καμία από αυτές τις εναλλακτικές δεν προχώρησαν, με την Αθήνα να επιστρέφει στα γνώριμα λιμάνια του ΔΝΤ και των Βρυξελλών.

Αν και ουδέποτε απαντήθηκε για ποιο λόγο ναυάγησε η τότε προσέγγιση με τη Μόσχα, μία εξήγηση θα μπορούσε να αναζητηθεί στην αντίστοιχη κυπριακή εμπειρία. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (την περίοδο της κυπριακής κρίσης), σημειώνει: «Η εντύπωση από συνομιλίες που είχα με Ρώσους αξιωματούχους κατά την περίοδο της κρίσης του 2012 – ’13, τις οποίες παραθέτω στο βιβλίο μου, είναι ότι οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις της Ρωσίας με την Κύπρο έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία για την ίδια τη Ρωσία, εάν η Κύπρος παρέμενε μέλος της ευρωζώνης και της ΕΕ» (εφ. Πολίτης 15 Ιουλίου 2018).Σημειώνεται, ότι η Δύση δεν είδε με καθόλου καλό μάτι την επίσκεψη Τσίπρα δεδομένου, μάλιστα, ότι τότε ήταν στο αποκορύφωμά της η «κρίση της Ουκρανίας». Σε σχόλιο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ το οποίο διανεμήθηκε στους δημοσιογράφους αναφέρεται: «έχουμε κάνει σαφές ότι αυτή δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για επαφές, ως συνήθως, με τη Ρωσία» (https://www.newsbomb.gr/politikh/story/575529/dysareskeia-stin-oyasingkton-gia-ti-synantisi-tsipra-poytin)

 «Όταν στο βάλτο τσακώνονται τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια», λέει μια παροιμία. Η πρόσφατη όξυνση των σχέσεων Αθήνας – Μόσχας αποδεικνύει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν επιθυμεί να βρεθεί στη θέση του βατραχιού.Η απέλαση δύο Ρώσων διπλωματών από την Ελλάδα και η συσχέτιση της υπόθεσης με τις εξελίξεις στο Σκοπιανό θεωρείται αρκετά σοβαρή καθώς:

– Η Αθήνα είχε κρατήσει προσεκτική στάση απέναντι στη Ρωσία στην υπόθεση Σκριπάλ. Αντίθετα με την τακτική των περισσότερων δυτικών κυβερνήσεων και παρά τις πιέσεις που δέχτηκε η ελληνική κυβέρνηση δεν προχώρησε σε κανένα μέτρο κατά Ρώσων διπλωματών.

– Η Ελλάδα και παρά την έντονη δραστηριότητα Τούρκων στη περιοχή της Θράκης έχει πολλά χρόνια να προβεί σε απέλαση ξένου διπλωμάτη.

– Δημοσιεύματα στον κυριακάτικο Τύπο και πηγές κοντά στην ελληνική κυβέρνηση υποδεικνύουν ότι ο λόγος της απέλασης ήταν τα αδιάσειστα στοιχεία που είχαν οι ελληνικές υπηρεσίες για απόπειρα χρηματισμού διπλωματών και πολιτικών προκειμένου να προκληθούν αντιδράσεις και να υπονομευθεί η συμφωνία για το ονοματολογικό της πΓΔΜ. Η δράση, όμως, των οργανώσεων που έχουν υποδειχθεί ήταν αρκετό καιρό γνωστή στις ελληνικές υπηρεσίες. Αυτό σημαίνει ότι είτε το «ποτήρι ξεχείλισε» είτε η δράση των συγκεκριμένων παραγόντων πήρε σοβαρότερες διαστάσεις.

Όπως εκτιμούς διεθνείς αναλυτές, η Μόσχα έχει πολλούς λόγους να μην επιθυμεί την εξεύρεση λύσης στο Σκοπιανό. Η πρόσκληση ένταξης στο ΝΑΤΟ στην πΓΔΜ προκάλεσε τη δυσφορία της Μόσχας με αναφορές περί εντατικών προσπαθειών οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ με κάθε τίμημα (https://www.cnn.gr/news/politiki/story/138455/stirixi-oyasingkton-se-athina-gia-tin-apelasi-ton-roson-diplomaton).

Από την άλλη, η ελληνική κυβέρνηση έχει αναδείξει σε όλους τους τόνους τη σημασία που έχει για την Αθήνα μια ενδεχόμενη λύση του Σκοπιανού. Ένας από αυτούς είναι και η αποτροπή διείσδυσης του τουρκικού παράγοντα εντός της πΓΔΜ. Τόσο στο Μέγαρο Μαξίμου όσο και στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών υπογραμμίζουν ότι η Ελλάδα οφείλει να κλείσει όλες τις ανοικτές πληγές του παρελθόντος στα βόρεια έτσι ώστε να επικεντρωθεί στους κινδύνους που προέρχονται από τα ανατολικά. Ακριβώς σε αυτό ζήτημα έχουν να διαδραματίσουν ρόλο σημαντικό ρόλο οι ΗΠΑ.

Έμπειρος διπλωματικός παράγοντας υπογραμμίζει στο CNN Greece ότι η Ελλάδα έχει ανάγκη να διατηρεί στενές σχέσεις με μια μεγάλη ναυτική δύναμη λόγω τον συνεχιζόμενων απειλών στο Αιγαίο. Αυτή τη στιγμή ο Έκτος Αμερικανικός Στόλος θεωρείται ό,τι πιο ισχυρό υπάρχει σε αυτό το επίπεδο.

Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης θεωρείται κομβικό στη γεωπολιτική σκακιέρα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η αναφορά του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Τσίπρα στις ΗΠΑ, στη συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα της ενέργειας. (https://www.cnn.gr/news/politiki/story/102088/tramp-ena-axiopisto-sxedio-elafrynsis-toy-xreoys-gia-tin-ellada.)Έμπειροι διπλωματικοί αναλυτές υπογραμμίζουν τη σημασία της απάντησης, μέσω διαρροών, του ελληνικού ΥΠΕΞ στις αιτιάσεις της Μόσχας περί αμερικανικού δάκτυλου πίσω από τις απελάσεις των Ρώσων διπλωματών από την Ελλάδα. «Ισχυρισμοί περί δήθεν αμερικανικών πιέσεων προς την Ελλάδα είναι απολύτως αβάσιμοι. Οι Ρώσοι φαίνεται ότι έχουν μια δυσκολία να αντιληφθούν ότι ένα μικρό κράτος μπορεί και είναι σε θέση να υπερασπιστεί τα εθνικά του συμφέροντα. Δυσκολεύτηκαν να αντιληφθούν τον ιδιαίτερο ρόλο που έχει ο εμπορικός μας στόλος στη διεθνή οικονομία και τα συμφέροντα που έχει η χώρα για να υπερασπιστεί αυτόν τον ρόλο […]» αναφερόταν, μεταξύ άλλων, στην αντίδραση του ελληνικού ΥΠΕΞ.

Η συγκεκριμένη αναφορά σχετιζόταν με τη δημιουργία στην Αλεξανδρούπολη τερματικού σταθμού αεριοποίησης υγροποιημένου αερίου (LNG) ο οποίος αναμένεται να συμβάλει στην κάλυψη των αναγκών σε φυσικό αέριο τόσο της Ελλάδας όσο και της Βουλγαρίας. Ανάμεσα σε άλλα, η ολοκλήρωση του σταθμού αεριοποίησης υγροποιημένου αερίου στην Αλεξανδρούπολη θα μπορεί να τροφοδοτεί την Κεντρική Ευρώπη με μη ρωσικό αέριο (άρα αμερικανικό) το οποίο αυτή τη στιγμή διατίθεται σε πενταπλάσια τιμή. Αν και το ρωσικό αέριο θεωρείται ότι για πολλά χρόνια θα αποτελεί το πλέον ανταγωνιστικό ως προς την τιμή και την ποιότητα, η ύπαρξη εναλλακτικών πηγών δυσαρεστεί τη Μόσχα.

Τέλος, πρόσωπο με καλή γνώση των ναυτιλιακών υπογραμμίζει τη σημασία που αποδίδει η εφοπλιστική αγορά στην ενεργειακή μετάβαση στη χρήση του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).