ΟΙ ΠΟΝΤΙΟΙ & Ο ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ !Πόντιους ονομάζουμε τους Έλληνες που κατάγονται από την περιοχή του Πόντου δηλαδή από τα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας αλοιώς του Εύξεινου Πόντου στη βορειοανατολική Τουρκία κ από την πρώην ΕΣΣΔ που όμως η παρουσία εγκατεστημένων Ελλήνων σε εκείνη την περιοχή ανάγεται από τα Αρχαία χρόνια ενώ στα νεότερα το Χριστιανικό στοιχείο που διατηρούσε τη συναισθηματική ανάμνηση κ σχέση με την Ελληνική Πατρίδα μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών που έγινε μετά την τραγική Μικρασιατική καταστροφή το 1922 που μετά την πτώση της πόλης ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή του Ελληνισμού. Όσοι Πόντιοι είχαν μεταναστεύσει στην Ρωσική Αυτοκρατορία ή είχαν διαφύγει στην ΕΣΣΔ, μετά από ένα σύντομο διάστημα ακμής που ακολουθήθηκε από σκληρούς διωγμούς από το σταλινικό καθεστώς, αναγκάστηκαν να μετεγκατασταθούν στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση της Ένωσης. Οι ελληνόφωνοι κ τουρκόφωνοι χριστιανικοί πληθυσμοί του Πόντου πριν από την μικρασιατική καταστροφή κ την ανταλλαγή δεν αυτοχαρακτηρίζοντο ως Πόντιοι ενώ οι τοπικές ελίτ υιοθετούσαν μια στάση άμβλυνσης των διαφορών τους με τους λοιπούς Έλληνες κ περιορισμού των ιδιαιτεροτήτων τους αυτοπροσδιοριζόμενοι Έλληνες κ ως Παράδειγμα έχουμε ότι στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας η χρήση της ποντιακής γλώσσας ήταν απαγορευμένη. Τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, ενισχύθηκαν οι αυτονομιστικές τάσεις των ποντιακών ελίτ κ τα σχέδια περί δημιουργίας μιας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας κ την μετά τον ξεριζωμό ίδρυση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, ο όρος Πόντιος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για να περιγράψει το σύνολο των ελληνόφωνων αλλά κ τουρκόφωνων χριστιανικών πληθυσμών της Μαύρης Θάλασσας κ του Καυκάσου. Αντιθέτως, στην καθομιλουμένη το εθνικό επίθετο Πόντιος περιορίστηκε στα άτομα με καταγωγή από τον μικρασιατικό Πόντο κ μονάχα μεταξύ τους αποκαλούσαν ως «Παφραλήδες», τους τουρκόφωνους Ποντίους του Δυτικού Πόντου. Η διαμόρφωση ενιαίας ποντιακής ταυτότητας άρχισε δηλαδή μετά την μετεγκατάσταση του πρώτου ρεύματος προσφύγων στην Ελλάδα μετά το 1922. Η ευρεία εκδοτική πρωτοβουλία των εν Ελλάδι Ποντίων έφερε στο φως πλήθος μαρτυριών κ αποτύπωση της εμπειρίας της τραγικής κ εγκληματικής γενοκτονίας, της προσφυγιάς κ των πολιτικών και στρατιωτικών διεργασιών πριν την οριστική ανταλλαγή την περίοδο 1914-1922. Με τον Μεγάλο Πόλεμο κ τον Εμφύλιο πάγωσε η αναζήτηση κ διαμόρφωση της ποντιακής μνήμης κ ταυτότητας. Μετά την Επανάσταση της 21ης Απριλίου 1967 με συμμετοχή κυρίως διανοουμένων από τον χώρο της κεντροαριστεράς, είχαμε μεγάλη αύξηση των ποντιακών συλλόγων κ οργανωμένων πολιτικών πιέσεων για αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας κ δημιουργία σημείων αναφοράς της μνήμης όπως το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Ημαθία. Το διάστημα μετά από την οθωμανική κατάκτηση (κυρίως ο 18ος κ 19ο αιώνα) χαρακτηρίζονται από πληθυσμιακές μετακινήσεις σε Νότια Ρωσία κ σε Καύκασο Στο έργο μάλιστα στο “Αποσπάσματα από την Ανατολή” το 1845 ο Γιάκομπ Φαλμεράγιερ περιγράφει επαφές του με χριστιανούς ελληνόφωνους Ποντίους που συνάντησε ταξιδεύοντας στον Εύξεινο Πόντο κ που τους χαρακτηρίζει ως «Βυζαντινούς Έλληνες» κ τη δε γλώσσα τους ως «ελληνικά της Ματσούκας» κ τους περιγράφει ως ελληνόφωνους που πιστεύουν στην Παναγία του Σουμελά. Με τον όρο Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αποκαλείται η συστηματική εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου από την κυβέρνηση των Νεότουρκων κ τον Ατατουρκ την περίοδο 1914-1923 κατ’ απομίμηση της Αρμενικής γενοκτονίας . Περί τις 353.000 Πόντιοι οδηγήθηκαν στον τραγικό θάνατο κ αφανισμό στη διάρκεια καταναγκαστικών πορειών στις άνυδρες εκτάσεις της Ανατολίας κ Συρίας πεθαίνοντας από πείνα δίψα βασανιστήρια κ εξάντληση. Οι Πόντιοι κ το επίσημο Ελληνικό κράτος σαν μέρα μνήμης έχουν ορίσει να τιμούν τη γενοκτονία των Ποντίων από τους Τούρκους κάθε χρόνο στις 19 Μαίου Από την άλλη πλευρά η Τουρκία αρνείται πως υπήρξε γενοκτονία κ θρασύτατα αποδίδει τους θανάτους σε παράπλευρες απώλειες πολέμου, στον λιμό που προέκυψε από την εισβολή των Ρώσων στη βόρεια Τουρκία Το 1923 με τη Συνθήκη Λωζάνης πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων κ Τούρκων κ των κατοίκων του Πόντου. Η έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα σημάνει την γενική επιστράτευση στην Τουρκία, οι Πόντιοι είναι οι μόνοι που αρνούνται να καταταχτούν στον τουρκικό στρατό. Οι «λιποτάκτες» που βρέθηκαν απαγχονίστηκαν ενώ οι υπόλοιποι παίρνουν τον δρόμο για τα βουνά. Το ανθελληνικό πρόσωπο της Τουρκίας παίρνει σάρκα κ οστά στην Σαμψούντα κ στην Πάφρα: στο όνομα της «ασφάλειας του κράτους» μεγάλο μέρος του Ελληνικού πληθυσμού του Πόντου μετακινείται στην ενδοχώρα μέσω των περιβόητων ταγμάτων Αμελέτ Ταμπουρού. Τα τάγματα αυτά δεν ήταν τίποτα άλλο από τάγματα εξόντωσης όπου μεγάλος αριθμός γυναικόπαιδων οδηγήθηκε μέσα σε παγετώνες από τόπο σε τόπο με μόνο σκοπό να πεθάνουν στον δρόμο, χωρίς να υπάρχει ένας τελικός προορισμός, ο τελικός προορισμός ήταν ο θάνατος. Και αυτός ο θάνατος, το μόνο σίγουρο ήταν ότι θα ερχόταν αργά κ βασανιστικά γιατί πέραν των κακουχιών αυτό το ποτάμι ελληνικών ψυχών δεχόταν καθημερινά επιθέσεις από οργανωμένες ομάδες τούρκων (Τσέτες – Οσμανλήδες), που πάνω στο ανθελληνικό μένος βίαζαν κ δολοφονούσαν γυναίκες, μικρά παιδιά (κορίτσια-αγόρια) κ γέρους σε καθημερινή βάση.
Τον Φεβρουάριο του 1918 οι μπολσεβίκοι ανταποδίδουν την υποστήριξη του παντουρκικού κινήματος που δρούσε στη Ρωσία κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, εγκαταλείποντας την Τραπεζούντα στην εκδικητική μανία των Τούρκων. Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει τη δεύτερη κ πιο άγρια φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας, υπό την καθοδήγηση των γερμανών κ σοβιετικών συμβούλων του έχοντας σαν αρχηγό τον αιμοσταγή Τοπάλ Οσμάν.Ο Κεμάλ μεταξύ άλλων αναφέρει στον Οσμάν: «Aφού έχεις την υποστήριξη του τουρκικού λαού, φτιάξε αμέσως την οργάνωσή σου, πάρε το αξίωμα του αρχηγού, ώστε η πόλη να βρίσκεται εμπράκτως υπό την κατοχή τη δική σου και των ανθρώπων σου. Aντί να φύγεις εσύ και να πάρεις τα βουνά, ας φύγουν οι Πόντιοι κ οι Pωμιοί. Mε την πάροδο του χρόνου κ μόλις θα έχουμε ενδείξεις ότι παρανομούν θα τους καθαρίσουμε όλους».Ο Τοπάλ Οσμάν με την έγκριση των τουρκικών κυβερνήσεων εξαπολύει τα τάγματά του για να εξοντώσει πλήρως τον ποντιακό ελληνισμό. Μεταξύ των βαρβαροτήτων που συντελέστηκαν όπως οι βιασμοί και οι δολοφονίες καθημερινό φαινόμενο ήταν και η 18ωρη ακατάπαυστη εργασία, η γυμνή πεζοπορία κάτω από δριμύ χειμωνιάτικο ψύχος κ.ά.
Και όλα αυτά γινόταν υπό το βλέμμα των συμμάχων της Ελλάδας. αξίζει να αναφερθεί πως ο Άγγλος ύπατος αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη σερ Ραμπολντ σ’ ένα σημείο της αναφοράς του προς την κυβέρνηση του, με ημερομηνία 10 Μαΐου 1922 επισημαίνει: «Νέες αποτρόπαιες εξορίες άρχισαν σ’ όλα τα μέρη της Μικρασίας… τα 2/3 των εξόριστων είναι γυναίκες κ παιδιά…Ένας συνεργάτης του είδε κ μέτρησε 1500 πτώματα στο δρόμο προς Χαρπούτ. Στην Αμερικανική Επιτροπή Περίθαλψης Εγγύς Ανατολής δεν επέτρεψαν να περιμαζέψει τα παιδιά που οι γονείς τους πέθαναν πάνω στο δρόμο…»
Ένα προμελετημένο έγκλημα που σώπασε όλα αυτά τα χρόνια κι ας το μαρτυρούν τόσο η διεθνής βιβλιογραφία όσο κ τα κρατικά αρχεία πολλών χωρών.Η Ελλάδα βέβαια όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις προκλήσεις της Τουρκίας φρόντισε να δείχνει με κάθε τρόπο τον γενιτσαρισμό της.Η 19η Μαΐου έχει καθιερωθεί από την Τουρκία ως ημέρα γιορτής της νεολαίας αλλά κ του ξεριζωμού των Ελλήνων. Το 1998 με την σφραγίδα του υπουργού πολιτισμού Ε. Βενιζέλου αποφασίζεται να σταλεί η κρατική ορχήστρα Αθηνών στην γιορτή της τουρκικής νεολαίας, η αποστολή δεν ακυρώνεται αλλά αναστέλλεται γιατί τα μέλη της ορχήστρας αρνήθηκαν να παρευρεθούν την συγκεκριμένη ημερομηνία. Δυο χρόνια μετά ο τότε υπουργός εξωτερικών Γ. Παπανδρέου καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του σφαγέα των Ποντίων Κεμάλ Ατατουρκ. Τέλος, οι τούρκοι έως κ σήμερα στα περίχωρα της Σαμψούντας έχουν ιδρύσει χωριό που φέρει την ονομασία 19 Μαΐου. Τι είναι μια ημερομηνία; Ένας αριθμός, ένας απλός αριθμός που άλλοτε σου θυμίζει ευχάριστες στιγμές κ άλλοτε σε γεμίζει δάκρυα λησμονιάς, δάκρυα οργής.
Η πλειονότητα των Ποντίων προσφύγων που ήρθαν τότε στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στις περιοχές της Μακεδονίας κ Θράκης, ενώ πολλοί κατέφυγαν στην ΕΣΣΔ. Οι Πόντιοι που είχαν αναγκαστεί να αλλαξοπιστήσουν παρέμειναν στη Τουρκία. Αρχικά είχαμε φιλοβενιζελική στάση των προσφύγων που αναιρέθηκε σταδιακά, με την απόδοση των περιουσιών των ανταλλάξιμων μουσουλμάνων κι έπειτα με την υπογραφή της ελληνοτουρκικής συνθήκης Αγκυρας το 1930 μεταξύ Ατατουρκ κ Βενιζέλου το 1930 που παρέδωσε οριστικά την κυριότητα των περιουσιών των Ποντίων κ των Μικρασιατών στο τουρκικό κράτος. Το εξοργιστικότερο μάλιστα, που παρά την τραγική τύχη κ θάνατο χιλιάδων Ελλήνων ο ίδιος ο Βενιζέλος πρότεινε τον Ατατούρκ σαν υποψήφιο για το Νόμπελ ειρήνης !!!
Η αποξένωση των προσφύγων κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα κ η απομόνωση κ περιφρόνησή τους από την Ελλάδα επηρέασε ιδιαίτερα τους Πόντιους της Σοβιετικής Ένωσης ενώ η αντιμετώπισή τους από πλευράς των ντόπιων Ελλαδιτών υπήρξε εξαιρετικά σκληρή. Πυρπολισμοί συνοικιών, δια της βίας εξώσεις από σπίτια κ αποκλεισμός από τις οικονομικές δραστηριότητες χαρακτήρισαν την πρώτη δεκαετία κ φοβερός ήταν κ εξακολουθεί να είναι ο Ελλαδικός ρατσισμό. Πολλοί εμπειροπόλεμοι αντάρτες από την ποντιακή αντίσταση εναντίον των άτακτων τουρκικών κ κουρδικών στρατευμάτων κ κομμουνιστικών ληστοσυμμοριών συμμοριών κατέφυγαν στην Ελλάδα κ ενεργοποιήθηκαν στη διάρκεια της Κατοχής κ του Εμφυλίου. Οπλαρχηγοί από τον δυτικό Πόντο συμμετείχαν αρχικά εναντίον στην αντίσταση εναντίον των βουλγαρικών στρατευμάτων κατοχής της Ανατολικής Μακεδονίας κ της Δυτικής Θράκης μεταξύ 1941 κ 1944. όπως Θεόδωρος Τσακιρίδης, ο Κωνσταντίνος Βασιλειάδης από το Καρακιόλ της Σαμψούντας κ ο Αντώνης Φωστερίδης (γνωστός ως Αντών-Τσαούς) από την Ηράκλεια Πάφρας, κ οι τρεις σημαντικά μέλη των Εθνικιστικών Ανταρτικών Ομάδων.
Το απάνθρωπο κ ρατσιστικό σταλινικό καθεστώς ξεκίνησε εκτεταμένες κ βάρβαρες διώξεις σε βάρος των εθνικών μειονοτήτων κ των πολιτικών αντιπάλων του το 1934. Από τα τέλη του 1937, οι ελληνικές ελίτ εξοντώθηκαν ενώ οι τέως αυτόνομες ελληνικές περιοχές απογυμνώθηκαν σχεδόν απόλυτα από το ελληνικό στοιχείο με το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων του να δολοφονείται ή να στέλνεται είτε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Σιβηρία είτε μετέπειτα στις στέπες της Κεντρικής Ασίας με σκοπό να χρησιμοποιηθούν για την γεωργική κ δομική βελτίωση των ερήμων του Καζακστάν κ του Τατζικιστάν.Αυτές οι διώξεις σταμάτησαν μόνο στα τέλη του 1949, με την μερική επιστροφή των επιζησάντων στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το μεγαλύτερο μέρος από το σχεδόν μισό εκατομμύριο Ελληνοπόντιων κ Μαριανουπολιτών κατέφυγε στην Ελλάδα. Η κατάσταση για αυτούς υπήρξε ακόμη δυσχερέστερη, καθώς με την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα περιθωριοποιήθηκαν κοινωνικά με τον αντιποντιακό ρατσιμό να εμφανίζεται ξανά. Το «ρωσοπόντιος» είναι δείγμα της απαξιωτικής κ απορριπτικής στάσης των ελλαδιτών μπροστά στους “καινούργιους” Ελληνες που υιοθετήθηκε κ από απογόνους των Πόντιων κ Μικρασιατών προσφύγων του 1922. Αυτό το κλίμα το ενέτεινε η απουσία κρατικού σχεδίου αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης αλλά κ γνώσης του ζητήματος από τους χαρτογιακάδες των Ελλαδιτών, με αδιαφορία κ αδράνεια της Ελλάδος.
Η άγνοια της ταυτότητας κ της ιστορίας των νέων αυτών προσφύγων από μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας κ οι προσπάθειες για κομματική εκμετάλλευσή τους επέφερε την άρνηση της Ελληνικότητάς τους έκανε δυσκολότερη την ένταξή τους στο μίζερο νεοελληνικό κράτος κ στην συμπλεγματική υπεροπτική συχνά Ελληνική κοινωνία. Οι Πόντιοι όμως χαρακτηρίζονται από τα έντονα στοιχεία παράδοσης κ εθίμων που μετέφεραν κ οι χοροί, η ποντιακή διάλεκτος κ κάποια από τα έθιμα διατηρούνται μέχρι σήμερα.Σήμερα, σε ορισμένες περιοχές της Τουρκίας, ιδιαίτερα στις περιοχές Τόνγιας κ Οφεως μιλάνε ακόμη την ποντιακή διάλεκτος (αποκαλούμενη, στα τουρκικά, rumca, δηλ. ρωμαίικα) κ χορεύονται οι ποντιακοί χοροί (αποκαλούμενοι, στα τουρκικά, horon, δηλ. χορός) από μουσουλμάνους Ποντίους, απογόνους των εξισλαμισμένων Ποντίων που είχαν εξαιρεθεί, λόγω θρησκεύματος, από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.Στη Θράκη κ στη Μακεδονία βρήκε καταφύγιο μεγάλο τους μέρος κ με σκληρή εργασία μέσα σε όλες αυτές τις αντιξοότητες πρόκοψαν κ εντάχθηκαν στις τοπικές κοινωνίες αλλά σήμερα ένα σημαντικό τους τμήμα παίρνει κ πάλι το πικρό δρόμο της νόμιμης μετανάστευσης όταν η αφελληνιζόμενη Ελλάδα πλημμυρίζει από λαθρομετανάστες από Αφρική κ Ασία…
Μάκης Τουμάσης
πρώην δ.ντης Ελληνικής πρεσβείας Σκοπίων
