Έχουν σχεδόν περάσει πέντε ολόκληρα χρόνια από την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία, μετά την ανατροπή του Προέδρου Γιανουκόβιτς, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και την de factoαυτονόμηση των ανατολικών περιοχών της Ουκρανίας, του Ντονμπάς και του Λουχάνσκ.
Η κατάσταση γύρω από την Κριμαία, και ιδιαίτερα στην Θάλασσα του Αζόφ παραμένουν τεταμένες ήδη από τον Μάιο, μετά δηλαδή από τα εγκαίνια της γέφυρας του Κερτς από την Ρωσία. Η γέφυρα αυτή αποτελεί τον μοναδικό τρόπο ένωσης της Κριμαίας με την υπόλοιπη Ρωσία. Έκτοτε, οι ρωσικές αρχές συστηματικά παρακωλύουν την διέλευση όλων των μη ρωσικών πλοίων στην Αζοφική Θάλασσα, πραγματοποιώντας νηοψίες. Η πρακτική αυτή της Ρωσίας έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία καθυστερήσεων στα δρομολόγια αυτών των πλοίων, με άμεσο συνεπακόλουθο την πρόκληση σημαντικών οικονομικών ζημιών τόσο στις εταιρίες των πλοίων, αλλά και στα ουκρανικά λιμάνια γύρω από την Αζοφική Θάλασσα.
Με βάση τα παραπάνω, το προχθεσινό περιστατικό αποτελεί μια σημαντική κλιμάκωση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν προκαλεί έκπληξη σε όσους ασχολούνται και μελετούν την Ουκρανική κρίση.
Μάλιστα, το περιστατικό, λίγο πολύ, μπορεί να θεωρηθεί αναμενόμενο, καθώς τις τελευταίες μέρες στην περιοχή είχε συγκεντρωθεί ολόκληρος ο στόλος του Πολεμικού Ναυτικού της Ουκρανίας, ενώ ταυτόχρονα μεγάλη ήταν και η συγκέντρωση ναυτικών δυνάμεων και από την πλευρά της Ρωσίας, καθώς πλοία από τους στόλους του Ειρηνικού, της Βαλτικής και του Βορρά κατέπλεαν στην περιοχή.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά έχουμε, φανερά τουλάχιστον, εμπλοκή μεταξύ των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων με τις Ουκρανικές.
Το σημαντικό όμως είναι να δούμε και να καταλάβουμε γιατί έγινε αυτή η κλιμάκωση και μάλιστα αυτή τη δεδομένη χρονική στιγμή. Κανείς μπορεί να εντοπίσει πέντε κυρίους λόγους.
Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με την πάγια θέση της Ρωσίας, ότι σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να δεχθεί την ένταξη της Ουκρανίας στους Δυτικούς θεσμούς. Το εν λόγω επεισόδιο δείχνει την βούληση της Ρωσίας να δράσει αποφασιστικά και ανά πάσα στιγμή για να εμποδίσει μια τέτοια εξέλιξη, γεγονός πού σίγουρα θα προκαλέσει δεύτερες σκέψεις στους Δυτικούς.
Μάλιστα, η χρονική συγκυρία δεν είναι καθόλου τυχαία, αφού μόλις την προηγούμενη βδομάδα ολοκληρώθηκε η πρώτη ανάγνωση από την Ουκρανική Βουλή των συνταγματικών αλλαγών που ετοιμάζονται, στις οποίες υπάρχει ρητή και δεσμευτική αναφορά για τον δυτικό και ΝΑΤΟϊκό προσανατολισμό της χώρας, ενώ σε ξεχωριστό άρθρο ο Πρόεδρος της Ουκρανίας είναι υποχρεωμένος να δρα με γνώμονα και με σκοπό την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με τις επερχόμενες Προεδρικές Εκλογές της Ουκρανίας, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν στο τέλος του Μαρτίου του 2019, καθώς εκτιμάται ότι η Μόσχα θέλει να ασκήσει πίεση στον Ουκρανό Πρόεδρο Ποροσένκο, αναμένεται να δώσει μια σκληρή μάχη για να παραμείνει στην εξουσία.
Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με την επικείμενη συνάντηση του Ρώσου Προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν με τον Αμερικανό ομόλογο του Ντόναλντ Τραμπ, στο περιθώριο της συνόδου των G20 που θα πραγματοποιηθεί σε μερικές ημέρες. Στην συγκεκριμένη συνάντηση αναμένεται οι δύο πρόεδροι να συζητήσουν όλα τα καυτά θέματα, όπως η αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συνθήκη INF, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η Ουκρανία και η Συρία.
Δεν είναι τυχαίο ότι το περιστατικό αυτό συμβαίνει τώρα, μερικές ημέρες πριν την συγκεκριμένη συνάντηση, ούτε ότι συνέπεσε με την επίθεση κατά Σύριων ανταρτών που κατηγορήθηκαν από τη Μόσχα ότι προέβησαν σε χρήση χημικών, αλλά και ούτε με την συγκέντρωση ρωσικών ναυτικών δυνάμεων ανοιχτά της Συρίας.
Ο τέταρτος λόγος αφορά την διαμάχη που υπάρχει σχετικά με τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κριμαίας.
Η Ρωσία με την κατάληψη των τριών ουκρανικών πλοίων, επιφέρει ένα ισχυρό πλήγμα στο Πολεμικό Ναυτικό της Ουκρανίας, το οποίο ήδη έχει απωλέσει σχεδόν το 75% των πολεμικών του πλοίων από το 2014, όταν έχασε 12 από τα 17 πολεμικά πλοία του στόλου του.
Η αποδυνάμωση του Ουκρανικού στόλου μειώνει δραματικά την ικανότητα της Ουκρανίας να διεκδικήσει την εκμετάλλευση των πιθανών υπεράκτιων ενεργειακών κοιτασμάτων στην περιοχή. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα αισιόδοξο το σενάριο επιστροφής των καταληφθέντων πλοίων από την Ρωσία πίσω στην Ουκρανία.
Ο πέμπτος λόγος έχει να κάνει με την ιδιαίτερη στρατηγική σημασία που έχει για την Ρωσία η γέφυρα του Κερτς, η οποία αποτελεί την μοναδική οδική διασύνδεση της Ρωσικής ενδοχώρας με την Κριμαία και την μεγαλύτερη ναυτική βάση της στο Νότο. Σε καμία περίπτωση δεν επρόκειτο η Μόσχα να ανεχθεί την παρουσία ισχυρών ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή, ικανών να απειλήσουν την ακεραιότητα της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι θεωρείται σχετικά δύσκολο να κλιμακωθεί περεταίρω η κατάσταση στην περιοχή αφού ούτε η Ρωσία, ούτε η Ουκρανία θα έχουν κάποιο όφελος από αυτό. Η Μόσχα φαίνεται να έχει επιτύχει τους στόχους της και το Κίεβο δεν θα επαναλάβει το μοιραίο λάθος που έκανε η Γεωργία το 2008 κηρύσσοντας τον πόλεμο στην Ρωσία.
Ιδιαίτερα πιθανό, όμως, θεωρείται ότι ο Ουκρανός Πρόεδρος, Πέτρο Ποροσένκο, θα προσπαθήσει να εργαλειοποιήσει την επιβολή του στρατιωτικού νόμου στην Ουκρανία, με απώτερο σκοπό την χειραγώγηση της επικείμενης εκλογικής διαδικασίας.
* Ο Δημοσθένης Δ. Δημόπουλος είναι διεθνολόγος-γεωπολιτικός αναλυτής, Επικεφαλής της Ερευνητικής Ομάδας Εξωτερικής Πολιτικής, Άμυνας και Ασφάλειας του Κέντρου Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
