Της Έφης Λαμπροπούλου*

Ήταν ζήτημα χρόνου να πραγματοποιηθεί και στην Ελλάδα τρομοκρατικό χτύπημα όπως αυτό στην εκκλησία του Αγίου Διονυσίου. Η νέα τρομοκρατία χρησιμοποιεί νέες μεθόδους και μέσα, γι’ αυτό χρειάζονται νέα εργαλεία ανάλυσης και διαφορετικές μέθοδοι πρόληψης. Είναι σίγουρο ότι ορισμένες ελληνικές υπηρεσίες κάνουν τέτοιες αναλύσεις και σενάρια, πάντως είναι ολοφάνερο ότι αυτό δεν μεταφράζεται σε πολιτική.

Οι ελληνικές υπηρεσίες και τα αρμόδια υπουργεία είχαν επαναπαυτεί στο ότι «οι δικοί μας» τρομοκράτες είναι «καλοί» –δεν θέλουν θύματα και «μας προειδοποιούν» –επομένως το ζήτημα αντιμετωπίζεται, αφού δεν χάνονται ανθρώπινες ζωές, ούτε και τα χτυπήματα είναι τυφλά.

Υπάρχει όμως περίπτωση η επίθεση να είναι η αρχή, μια δοκιμή ίσως, ενός νέου κύκλου δράσης; Δεν αποκλείεται, όμως μόνο η αστυνομία μπορεί να απαντήσει. Με δεδομένο ότι υπάρχει ανοχή σε πάση φύσεως παρανομία δυναμικών ομάδων, και έλλειψη στρατηγικής αντιμετώπισης, η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι εύφορο πεδίο δράσης. Το αποδεικνύει εξάλλου η συρροή στην Ελλάδα «μπαχαλάκηδων» από τη λοιπή Ευρώπη με κάθε ευκαιρία Οι νέοι τρομοκράτες –στους οποίους εμπλέκονται ενίοτε και ποικίλες μυστικές υπηρεσίες– δεν ενδιαφέρονται για τη δικαιολόγηση των ενεργειών τους. Αρκούνται στην ανάληψη ευθύνης, κι αυτό όχι πάντα.

Είναι γνωστό ότι οι σύγχρονες τρομοκρατικές ενέργειες πραγματοποιούνται από διάσπαρτες, χαλαρά οργανωμένες ομάδες (μη ιεραρχικές) που επικοινωνούν, συντονίζουν και ενεργούν σε δίκτυα, τοπικά και διεθνή. Τα άτομα που εμπλέκονται στην υποστήριξη, την προετοιμασία ή την υλοποίηση τρομοκρατικών επιθέσεων σχεδόν ποτέ δεν λειτουργούν μόνα τους, αλλά ως μέλη δομών δικτύου – οι οποίες δομές ορισμένες φορές αλληλοεπικαλύπτονται. Στο πλαίσιο αυτών των δικτύων, μεμονωμένα μέλη ή μικρές ομάδες μελών (επιχειρησιακοί πυρήνες) συνεργάζονται μεταξύ τους.

Ένα σύγχρονο δίκτυο τρομοκρατών εκτός του ότι δεν διαθέτει επίσημη (ιεραρχική) διάρθρωση, δεν έχει ούτε σταθερή ηγεσία, ενώ και αυτή η ιδιότητα μέλους είναι άτυπη και ευέλικτη. Αυτό σημαίνει ότι η τακτική τους μπορεί να αλλάζει, εφόσον δεν υπάρχουν σταθεροί κανόνες δράσης ούτε και ηθική της δράσης τους. Η νέα τρομοκρατία είναι όπως και οι νέοι πόλεμοι, χωρίς κανόνες και αρχές, όλες οι μέθοδοι είναι επιτρεπτές για την εξάντληση του αντιπάλου, του εχθρού. Η νέα τρομοκρατία είναι ασύμμετρη διότι βασίζεται στον φόβο, αφού μπορεί να χτυπήσει οπουδήποτε, οποτεδήποτε και με οποιαδήποτε ένταση. Ωστόσο, είναι εσφαλμένο να θεωρήσουμε ότι ένα τέτοιο δίκτυο δεν έχει καθόλου δομή. Υπάρχει πάντα μια μορφή συνδέσμου μεταξύ των ατόμων που επικοινωνούν μεταξύ τους με σκοπό την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτές οι γραμμές επικοινωνίας συγκλίνουν σε μία ή περισσότερες βασικές ομάδες, οι οποίες ως εκ τούτου διαδραματίζουν συντονιστικό και ελεγκτικό ρόλο. Σε άλλες περιπτώσεις δημιουργούνται τυχαία πρότυπα επικοινωνίας μεταξύ των μελών, ενώ το δίκτυο λειτουργεί σχεδόν χωρίς ηγεσία ή κεντρικό έλεγχο. Είναι επίσης δυνατόν πολλές ομάδες να δραστηριοποιούνται σ’ ένα δίκτυο. Το όνομα μπορεί να είναι μόνο το περίβλημα για τη δράση διαφορετικών ομάδων, αλλά και το αντίθετο, ίδιες ομάδες να δρουν με διαφορετικό όνομα κάθε φορά για να δημιουργούν σύγχυση στις διωκτικές αρχές ή επειδή δρουν σε διαφορετικά δίκτυα.

Η εμπειρία δείχνει ότι συνήθως τα δίκτυα εξαρθρώνονται μετά τις επιθέσεις. Αν και υπάρχουν οι απαραίτητες ενδείξεις για την προσαγωγή υπόπτων, η προφύλαξη λειτουργεί πολύ αργά κι έτσι δεν αποφεύγονται οι απώλειες ζωών και οι υλικές ζημίες. Θα επιβεβαιωθεί αυτό και στην περίπτωση μας;

*Η Έφη Λαμπροπούλου είναι Καθ. Εγκληματολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο