Μία όμορφη παραβολή, με μεγάλη σημασία για την προσωπική και κοινωνική ζωή του καθενός, μας διηγείται αυτή την Κυριακή ο Χριστός (Ματθ. 25, 14 -30). Αφενός μεν, χρήσιμη για την προσωπική ζωή σε επίπεδο αυτογνωσίας, αφετέρου δε, χρήσιμη για το κοινωνικό σύνολο, τους συνανθρώπους.
Κατ’ αρχάς, η διδασκαλία του Χριστού διαφέρει από κάθε κοινωνική, φιλοσοφική διδαχή. Οι αρετές στον ορθόδοξο ανθρωπισμό, αποκτούν ουσία, αποκτούν περιεχόμενο, όταν ανταποκρίνονται στο πρόσωπο του Χριστού. Οι αρετές στις αρχές του Διαφωτισμού και σε άλλα φιλοσοφικά – ηθικά συστήματα, αποκτούν ουσία όταν εξυπηρετούν τον άνθρωπο. Ο Χριστός με τη διδασκαλία Του δεν ήρθε για να αποκτήσει θαυμαστές, χειροκροτητές, οπαδούς, όπως, συχνά, συμβαίνει στις μέρες μας με το φαινόμενο του γεροντισμού. Η διδασκαλία του Χριστού υπήρξε απλή. Γι’ αυτό μιλούσε με παραβολές, ώστε τα υψηλά σε περιεχόμενο μηνύματα να καταστούν προσιτά σ’ όλους.
Η παραβολή των ταλάντων έχει να κάνει με τα χαρίσματα. Ο Θεός που «ανατέλλει τον ήλιο του για τους πονηρούς και αγαθούς και βρέχει για τους δικαίους και αδίκους» (Ματθ. 5, 45) αγαπάει όλους τους ανθρώπους, επισκέπτεται τον καθένα προσωπικά, φροντίζει για όλους. Δεν παραμελεί κανέναν. Από την άλλη, σέβεται απολύτως την ελευθερία του κάθε ανθρώπου και η σχέση του μαζί του τίθεται σε αναλογική βάση, όπως θα πουν οι Πατέρες. Ο Θεός, λοιπόν, που αγαπάει τον καθένα, ακόμη κι αν ο άνθρωπος επαναστατεί κατά του Θεού, ακόμη κι αν οι επιλογές του δεν ταιριάζουν στο ήθος του ορθόδοξου ανθρωπισμού, δίνει χαρίσματα.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει χαρίσματα από τον Θεό. Ακόμη και μία αμελητέα, για τους πολλούς, διάθεση της ψυχής, είναι χάρισμα για κάποιον άνθρωπο. Ο καθένας, μέσα από μία εσωτερική αναζήτηση και διεργασία, μπορεί να αντιληφθεί την κλίση που ο Θεός του έχει δώσει. Δεν είναι μόνο η καλλιφωνία, η ευφυΐα, ο τρόπος γραφής, ομιλίας κάποιου, χαρίσματα. Υπάρχουν χαρίσματα που αποτελούν αρετές. Άλλος έχει το χάρισμα της διακονίας προς τον πλησίον, άλλος είναι ευγενικός με όλους, άλλος έχει πολύ υπομονή, άλλος προσεύχεται χωρίς να δραπετεύει ο νους του, άλλος δεν κατακρίνει, άλλος γίνεται φιλάνθρωπος με τον κάθε ξένο, άλλος ταπεινώνεται, άλλος ησυχάζει, άλλος σιωπά, άλλος συγκρατεί τον θυμό του και δεν παρεκτρέπεται. Αυτά όλα είναι χαρίσματα.
Τα χαρίσματα αποτελούν, πράγματι, δωρεές του Θεού. Επισκέπτεται ο Θεός τον άνθρωπο ποικιλοτρόπως και του προσφέρει ικανότητες που έχουν δύο δυνατότητες. Αφενός μεν, να χρησιμοποιεί ο άνθρωπος τα χαρίσματα προς πνευματική προσωπική πρόοδο, αφετέρου δε, να τα χρησιμοποιεί για το κοινό καλό, δηλαδή, για να ωφελήσει τους συνανθρώπους του. Βέβαια, ο Θεός είναι Εκείνος που γνωρίζει τι δίνει σε κάποιον και για ποιο λόγο το δίνει. Αυτή η ενέργεια του Θεού εντάσσεται στο θέλημα Του, το οποίο δεν εκβιάζει την ανθρώπινη ελευθερία αλλά την οδηγεί σε μία παιδαγώγηση. Ο Θεός δίνει και ο άνθρωπος δέχεται. Για παράδειγμα, ο Θεός δίνει σε έναν άνθρωπο το χάρισμα της σιωπής. Από τον άνθρωπο εξαρτάται, πλέον, κατά πόσο γίνεται δεκτικός του χαρίσματος και πόσο αυξάνει αυτό το χάρισμα. Ο τρόπος αντίληψης, αξιολόγησης και χρήσης ενός χαρίσματος είναι ζήτημα του ανθρώπου και επαφίενται της ανθρώπινης ελευθερίας.
Θεωρώ πως ένα πολύ όμορφο στοιχείο που συνοδεύει τον άνθρωπο των χαρισμάτων, τα οποία εκείνος με τη σειρά του ανάγει στον Θεό, είναι η απλότητα. Σκεφτείτε πόσο όμορφο και ευλογημένο είναι, η ύπαρξη ενός ανθρώπου να κοσμείται από χαρίσματα, τα οποία αναγνωρίζει ως δωρεές του Θεού, αλλά προσεγγίζει την μεγάλη αυτή από τον Θεό ευεργεσία με απλότητα. Ο άνθρωπος της απλότητας είναι κερδισμένος άνθρωπος. Γιατί όλα γύρω μας είναι όμορφα; Έχω την αίσθηση πως αυτό συμβαίνει επειδή είναι απλά. Ο Θεός, εξάλλου στους ταπεινούς και ήσυχους «κρύβεται».
Συμβαίνει κάποιος άνθρωπος να έχει πολλά χαρίσματα. Όταν αναγνωρίσει, πως όσα έχει οφείλονται στην ευεργεσία του Θεού, τότε αυτός ο άνθρωπος δεν θεωρεί τίποτε δεδομένο και αγαπάει να διατηρεί και να αυξάνει όσα ο Θεός του έχει δώσει. Αν ο άνθρωπος πιστέψει πως ό,τι έχει πετύχει στη ζωή του και έχει αποκτήσει, αποτελούν προσωπική υπόθεση, τότε θεωρώ πως παραγκωνίζει τον Θεό και εξυψώνει τον εαυτό του. Αυτό δημιουργεί εγωισμό και εξορίζει τον Θεό. Ο Θεός δίνει και ο Θεός παίρνει. Ό,τι έχουμε ως άνθρωποι δεν είναι δικό μας κατόρθωμα. Ακόμη και η διατήρηση ενός κατορθώματος, είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων∙ της δικής μας ελευθερίας και της κατάφασης του Θεού. Αυτό το «ναι» του Θεού είναι που ομορφαίνει και κάνει την υπόθεση χαρμόσυνη.
Στον χώρο της Εκκλησίας υφίσταται ένα θέμα που αξίζει προσοχής. Ακούμε συχνά για φωτισμένους γέροντες, χαρισματικούς πνευματικούς, που κάνουν θαύματα, έχουν φώτιση από τον Θεό, είναι πολύ πνευματικοί κ.ο.κ.. Αλήθεια, από πότε η πνευματικότητα αποτελεί κατάσταση που μετριέται; Ο χαρισματικός πνευματικός είναι ο ήσυχος άνθρωπος του Θεού, ο ανυποψίαστα άγιος! Πόσες φορές ακούμε παράλογα πράγματα για το θέμα των χαρισματικών πνευματικών και γερόντων; Δεν είναι κοσμικό γεγονός το θέμα του χαρισματικού γέροντα, μήτε ο διάσημος γέροντας είναι ένας ακόμη celebrity. Αυτά δημιουργούν το φαινόμενο του γεροντισμού, το οποίο, δυστυχώς, εντοπίζεται σε μεγάλο βαθμό μέσα στην Εκκλησία. Το αποτέλεσμα; Να δημιουργούνται ανέραστοι άνθρωποι, καταθλιπτικοί χριστιανοί, που στα όρια της προσωπικής πάλης με το ενθουσιώδες, καθίστανται ανάπηροι πνευματικά, τσαλακωμένοι υπαρξιακά, απροκάλυπτα ενταγμένοι στο θόρυβο των κραυγών που πασχίζουν αγωνιωδώς για σωτηρία χωρίς τον Σωτήρα. Ένα είδος εκστασιασμένων χριστιανών που αναζητούν βεβαιωμένη σωτηρία από έναν θρησκευτικό γκουρού, στον οποίο μεταθέτουν τα πάντα, τις ευθύνες, τη ζωή τους, την ελευθερία τους, χωρίς οι ίδιοι να μοχθήσουν για τη σωτηρία.
Τα πράγματα είναι απλά. Ο Θεός παίζει μπάλα σε άλλο γήπεδο. Ευεργετεί τον άνθρωπο, του δίνει ευκαιρίες, του δίνει χαρίσματα και αναμένει την ανταπόκρισή του. Είναι στο χέρι του ανθρώπου αν αυξήσει τα χαρίσματα του ή όχι, προς όφελος της ύπαρξης του, προς όφελος των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, είναι στο χέρι του ανθρώπου εάν θα παίξει μπάλα στο γήπεδο που παίζει ο Θεός.
διάκονος Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων
π. Ηρακλής Αθ. Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
