Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΣΤΑΥΡΟ;
Θεωρώ πως με πολύ μεγάλη δυσκολία μία ηθική διδασκαλία, μία φιλοσοφική θεωρία, ένα πολιτικό σύστημα, και, φυσικά, μία κοινωνική αρχή, θα δεχόταν ένα ανίσχυρο και ταπεινωμένο πρόσωπο ως πρότυπο. Το βλέπουμε στην ιστορία των θρησκειών, των κοινωνικών θεωριών και φιλοσοφικών στοχασμών, πως δεν υπάρχει χώρος για τους αδύναμους.
Ο Βασιλιάς της δόξης πάνω στον σταυρό. Άντε να το πεις, τώρα, αυτό στους αθεϊστές, αρνητές του Χριστού, στους φιλοσόφους της Δύσης που αναζητούν υγιή πρότυπα ηγετών για την ανθρωπότητα. Ίσως, βέβαια, κάποιος νεοπλατωνικός, αντικρίζοντας στον Εσταυρωμένο, να αναφωνούσε πως το σώμα του αξίζει να τιμωρηθεί και να πάθει, εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι η ψυχή, το σώμα ας πάθει. Τί να πεις στην ανθρωπότητα; Τί να πεις και τί να δείξεις; Έναν Μεσσία, ένα πρόσωπο που υπόσχεται την αιωνιότητα, την εξάλειψη του κακού, της φθοράς, του θανάτου, όταν ο Ίδιος στέκει ανήμπορος και ταπεινωμένος επάνω στον σταυρό; Ένας νεκρός μπορεί να αποτελεί το έμβλημα της δόξης;
Σίγουρα, όλα αυτά δημιουργούν ανησυχίες στον άνθρωπο και οι μεταφυσικές του αγωνίες αυξάνουν. Δύο μπορεί να συμβαίνουν, ή όλα αυτά είναι ένα ψέμα, μία διδασκαλία ενός κάποιου Μεσσία που διεκδικούσε για τον Εαυτό Του τον τίτλο του Μεσσία ή υπάρχει κάτι βαθύτερο σε όλα αυτά, το οποίο και πρέπει να ερευνηθεί. Κάθε έρευνα για το ορθόδοξο ύφος είναι αποδεκτή και στην πίστη δεν χωράνε αμφιβολίες. Η πίστη έχει να κάνει με το πρόσωπο. Είναι θέμα προσώπου. Είτε είναι επάνω στον σταυρό, είτε βρίσκεται κάτω από τον σταυρό. Δεν γεννά αμφιβολίες η βεβαίωση πως εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα υψηλό μυστήριο που λειτουργεί στους κόλπους του το αίσθημα της ταπείνωσης και της ελπίδας.
Η Δύση, που είδε τον Θεό ως ιδέα και τιμωρό, είχε και εξακολουθεί να έχει εσφαλμένη αντίληψη και εικόνα περί του προσώπου του Θεού. Η σχολαστική θεολογία και αμιγώς χρήση της φιλοσοφίας στα θεολογικά πράγματα, συνέβαλλαν τα μέγιστα στην εντύπωση ενός φετιχιστή Θεού, του Οποίου τη θέση λαμβάνει η ιδεολογία. Δυστυχώς, η δυτική θεολογία και η εκκλησία της Δύσης, κατάφεραν, όχι απλά να αλλοιώσουν την εικόνα του προσώπου του Θεού, αλλά πέτυχαν κάτι βαθύτερο με τραγικές συνέπειες για τη θρησκευτική συνείδηση του ανθρώπου. Γέννησαν την αθεΐα. Θα λέγαμε πως έως ένα βαθμό «δικαιολογείται» η αθεϊα σ’ όλα αυτά. Από τότε πέρασαν αιώνες, όμως, η καχυποψία απέναντι στη δυτική εκκλησιαστική αντίληψη δεν έπαψε και δεν θα πάψει ποτέ.
Βλέπουμε, για παράδειγμα, τον Michael Onfray να μην του ταιριάζει ο Εσταυρωμένος. Δεν αποτελεί για τον ίδιο ένα πρόσωπο που μπορεί αν εμπνεύσει την ανθρωπότητα. Το μυστήριο του σταυρού παραμένει ακατανόητο από τον Onfray και όσους αναζητούν τη δύναμη και την ισχύ στη ζωή τους ως εχέγγυα μιας ζωής ελεύθερης, απροσδιόριστης. Γράφει, λοιπόν, ο Onfray στην Αναζήτηση των Ηδονών: «Πραγματικά, πώς μπορεί να δημιουργηθεί ένα όραμα για τον κόσμο με βάση τη λατρεία ενός σταυρωμένου, ακρωτηριασμένου, πληγωμένου, ταπεινωμένου, κατακομματιασμένου πτώματος; Ένας νεκρός που μετατράπηκε σε έμβλημα ζωής… Ζούμε στη σκιά του καταραμένου σταυρού. Και το σώμα μας αναδίδει ακόμα τη νεκρική μυρωδιά του πτώματος ενός μύθου – αν όχι του μύθου ενός πτώματος».
Δεν υπάρχει αποδοχή ενός σώματος πάνω στον σταυρό που δείχνει να μην θέλει αλλά και να μην μπορεί να σώσει τον εαυτό του, πόσο μάλλον τον άνθρωπο. Το μυστήριο του σταυρού δεν εκλογικεύεται. Αποκαλύπτεται. Είναι ξένες, όμως, οι προϋποθέσεις της αποκάλυψης του σε όσους αναμένουν έναν παντοδύναμο Θεό που δημιουργεί όραμα στην ανθρωπότητα μέσα από την επίδειξη ισχύος. Το μυστήριο του σταυρού κρύβει μέσα του όλες εκείνες της αρετές, τις οποίες ο δυτικός άνθρωπος δεν τις θέλει, δεν τις δέχεται. Ο δυτικός άνθρωπος θέλει υγιή πρότυπα στη ζωή του, θέλει εξουσία, δύναμη, πλούτο. Τί θέση έχει ο Εσταυρωμένος στη ζωή του; Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο, για τον δυτικό άνθρωπο. Ο Νίτσε δεν θέλησε να δημιουργήσει τον υπεράνθρωπο; Αυτά είναι τα πρότυπα των ανθρώπων, σήμερα, κι όχι ένας Θεός που χάνει την αξιοπρέπεια Του πάνω στον σταυρό.
Η μύηση στο μυστήριο του σταυρού και η αντίληψη της σταυρικής θυσίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο Θεός βάζει δύσκολα στον άνθρωπο και ο άνθρωπος πετάει τη μπάλα στην εξέδρα. Δεν σηκώνει πολλά ο άνθρωπος. Δεν θέλει να υπομείνει, να ταπεινωθεί, να σιωπήσει. Διψά για ισχύ, εκδίκηση, κυριαρχία. Ο Εσταυρωμένος διευκόλυνε με τη θυσία αυτή τον άνθρωπο. Κατέκρινε την αμαρτία στη δική του σάρκα, όπως θα γράψει στην ευχή της Αναφοράς ο Μ. Βασίλειος. Η εποχή μας είναι τραγική. Ο άνθρωπος θέλει έναν Χριστό αναστημένο. Αυτό και τίποτε άλλο.
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας
π. Ηρακλής Αθ. Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
