Ελληνοτουρκικά: Oι Τούρκοι άρχισαν τα πολεμικά παιχνίδια

Στην κόψη του ξυραφιού οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, με την Αθήνα να προσπαθεί να οριστικοποιήσει την τακτική αντίδρασή της σε περίπτωση που ο Ταγίπ Ερντογάν υλοποιήσει την απειλή του ότι θα προχωρήσει σε σεισμογραφικές έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε περιοχή άνωθεν της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Ο πλους του τουρκικού ερευνητικού πλοίου «Oruc Reis» σε περιοχή άνωθεν ελληνικής υφαλοκρηπίδας την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου, 24 χρόνια από την κρίση των Ιμίων, έδειξε ότι τα γεγονότα λίγων ωρών μπορούν εύκολα να ανατρέψουν σχεδιασμό εβδομάδων για τον κατευνασμό της τουρκικής επιθετικότητας και επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με σκοπό την υλοποίηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) για την αποκλιμάκωση της έντασης και την αποφυγή ενός πιθανού επεισοδίου.

Νωρίς το πρωί της 31ης Ιανουαρίου, από τους παράκτιους σταθμούς παρακολούθησης διαπιστώθηκε ότι το τουρκικό πλοίο «Oruc Reis» που εκτελούσε παράνομες σεισμογραφικές εργασίες στα τεμάχια 4 και 5 της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) κινήθηκε δυτικά και βρέθηκε εντός του FIR Αθηνών, σε διεθνή ύδατα, αλλά άνωθεν ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η πρώτη αντίδραση από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας ήταν να δοθεί εντολή στο πλήρωμα της φρεγάτας «Νικηφόρος Φωκάς», που εκτελούσε καθήκοντα σκοπούντος πλοίου στην περιοχή της Καρπάθου, να πλεύσει με τη μέγιστη ταχύτητα προς την περιοχή όπου κινούνταν το τουρκικό ερευνητικό με χαμηλή ταχύτητα, από τρεις έως έξι κόμβους την ώρα, για να διαπιστωθεί τι ακριβώς κάνει το «Oruc Reis».

Συναγερμός

Συγκυριακό γεγονός που προκλήθηκε από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης και Κύπρου ή προσεκτικά μεθοδευμένη κίνηση με σκοπό να προκληθεί η ελληνική κυβέρνηση και να υποχρεωθεί σε δυναμική απάντηση που θα μπορούσε να προκαλέσει την αντίδραση της τουρκικής πλευράς και κατά συνέπεια την ανεξέλεγκτη κλιμάκωση; Τι επεδίωκε η Αγκυρα με τον πλου του «Oruc Reis» σε περιοχή άνωθεν ελληνικής υφαλοκρηπίδας; Εκανε σεισμογραφικές έρευνες το τουρκικό πλοίο; Και αν δεν πραγματοποιούσαν προκαταρκτικές εργασίες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, για ποιο λόγο τα μέλη του πληρώματος του «Oruc Reis» είχαν απλώσει καλώδια συνολικού μήκους οκτώ χιλιομέτρων στη θάλασσα;

Την κινητοποίηση του Πολεμικού Ναυτικού, του ΓΕΕΘΑ και του υπουργείου Εθνικής Αμυνας για τη διακρίβωση των προθέσεων των Τούρκων διαδέχθηκε η ανησυχία της κοινής γνώμης για το αν ο Ερντογάν στήνει θερμό επεισόδιο ανήμερα της συμπλήρωσης 24 ετών από την κρίση των Ιμίων.

«Το τουρκικό πλοίο βγαίνει από το FIR Αθηνών», προσπαθούσαν να καθησυχάσουν την κοινή γνώμη κυβερνητικοί παράγοντες περίπου στις 9 το πρωί, εξηγώντας ότι το «Oruc Reis» πέρασε σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδας λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν χωρίς να συνοδεύεται από τουρκικά πολεμικά πλοία.

«Αυτή τη στιγμή είναι ένα ερευνητικό πλοίο που πλέει σε διεθνή ύδατα χωρίς να κάνει εργασίες και χωρίς να έχει εκδώσει Navtex», είπε στο «ΘΕΜΑ» το πρωί της Παρασκευής ανώτατος κυβερνητικός παράγοντας, σημειώνοντας ότι οι κινήσεις του «Oruc Reis» παρακολουθούνται από ναυτικά παρατηρητήρια, ραντάρ και τη φρεγάτα «Νικηφόρος Φωκάς».

Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν πως η εκδοχή ότι το τουρκικό ερευνητικό έπλευσε στο FIR Αθηνών για να αποφύγει τους δυτικούς ανέμους εντάσεως 8 μποφόρ που επικρατούσαν νότια της Κύπρου είχε βεβαιωθεί από καταγραφές επικοινωνιών. Ακόμη και αν οι αποκαλούμενοι στη στρατιωτική αργκό «αυτιάδες» άκουσαν να μεταδίδεται από το «Oruc Reis» ότι μετακινείται λόγω καιρού, το ερώτημα παραμένει: γιατί το πλήρωμα του τουρκικού πλοίου δεν μάζεψε τα καλώδια που είχε ποντίσει; Μήπως το τουρκικό πλοίο πραγματοποιούσε σιωπηρά σεισμογραφικές έρευνες για να αποτυπώσει πιθανά κοιτάσματα υδρογονανθράκων σε μια περιοχή όπου η Αγκυρα υποστηρίζει ότι βρίσκεται εντός των ορίων της τουρκικής υφαλοκρηπίδας;

«Δεν έβγαλαν Navtex, για να κάνεις έρευνες βγάζεις μια Navtex, δεν κινείσαι στα κουτουρού», ανέφερε στο «ΘΕΜΑ» κυβερνητικός αξιωματούχος, συμπληρώνοντας ότι κατά τη διενέργεια σεισμογραφικών ερευνών ένα πλοίο «λειτουργεί πολύ συγκεκριμένα, προσεκτικά και κινείται με σταθερή ταχύτητα».

«Δεν έβγαλε Navtex, δεν έπλεε με σταθερή ταχύτητα, δεν είχε ανεπτυγμένα τα λεγόμενα κανονάκια που ενεργοποιούνται όταν γίνονται έρευνες», εξήγησε ο ίδιος παράγοντας, επισημαίνοντας ότι το «Oruc Reis» μάλλον δεν είχε ανεπτυγμένα τα air guns που χρησιμοποιούνται όταν ένα πλοίο πραγματοποιεί σεισμικές έρευνες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι παρόλο που το πλήρωμα του τουρκικού πλοίου μπήκε σε περιοχή άνωθεν ελληνικής υφαλοκρηπίδας, δεν έκανε έρευνες που θα δικαιολογούσαν μια δυναμική ελληνική αντίδραση.

«Αγωνία» για το στεφάνι

Σχεδόν ταυτοχρόνως με τον πλου του «Oruc Reis» στη θαλάσσια περιοχή όπου ο 29ος μεσημβρινός τέμνει τον 34ο παράλληλο, ένα στρατιωτικό ελικόπτερο με τον υφυπουργό Εθνικής Αμυνας Αλκιβιάδη Στεφανή απογειωνόταν από την Αθήνα προς τη Λέσβο.

Οπως πληροφορείται το «ΘΕΜΑ», την ώρα εκείνη, πρωί Παρασκευής 31 Ιανουαρίου, τα τηλέφωνα στο υπουργείο Εξωτερικών ήχησαν από κλήση του πρεσβευτή της Τουρκίας στην Αθήνα Μπουράκ Ουζούγκεργκιν, ο οποίος ζητούσε να μάθει αν ο κ. Στεφανής προτίθεται να προσεγγίσει τις βραχονησίδες Ιμια. Θορυβημένοι προφανώς από τις κινήσεις του πρώην υπουργού Εθνικής Αμυνας Πάνου Καμμένου, ο οποίος είχε πετάξει δύο φορές με ελικόπτερο κοντά στα Ιμια ανήμερα της κρίσης στην οποία έχασαν τη ζωή τους οι αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού Χριστόδουλος Καραθανάσης, Παναγιώτης Βλαχάκος και Εκτορας Γιαλοψός, οι Τούρκοι διπλωμάτες αναρωτιόντουσαν αν ο Αλκιβιάδης Στεφανής επρόκειτο να ακολουθήσει το παράδειγμα του προέδρου των ΑΝ.ΕΛ. και να πετάξει στεφάνι στη μνήμη των νεκρών.

Οταν οι Ελληνες διπλωμάτες ενημέρωσαν τον πρεσβευτή της Τουρκίας ότι ο υφυπουργός Εθνικής Αμυνας επισκεπτόταν τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των μεταναστών σε Λέσβο, Σάμο και Χίο, ο Μπουράκ Ουζούγκεργκιν ευχαρίστησε και έκλεισε το τηλέφωνο. Την ίδια ώρα, ένα τουρκικό πολεμικό έπλεε στην περιοχή των Ιμίων. Με αυτόν τον τρόπο, η Αγκυρα δεν υπενθύμισε απλώς στην Αθήνα την συμφωνία «no flags, no ships, no troops», που συνομολογήθηκε το 1996 για τα Ιμια μετά την παρέμβαση των Αμερικανών για την αποφυγή γενικευμένης σύρραξης, αλλά επαναβεβαίωσε ότι οι δύο βραχονησίδες αποτελούν μια γκρίζα ζώνη αμφισβητούμενης κυριαρχίας στα Δωδεκάνησα.

Σταθμίζοντας όλες τις παραμέτρους, και αφού ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ενημερωνόταν και ενέκρινε ακόμη και το κείμενο των δύο ολιγόλογων non papers που εκδόθηκαν από το ΓΕΕΘΑ, η ελληνική κυβέρνηση κατέληξε ότι η ενδεδειγμένη απάντηση στην κίνηση του «Oruc Reis» δεν έπρεπε να είναι η υπεραντίδραση, αφού δεν είχε προχωρήσει σε εργασίες, δεν είχε εκδώσει Navtex ότι πραγματοποιούσε έρευνες, έπλεε σε διεθνή ύδατα και δεν συνοδευόταν από τουρκικά πολεμικά πλοία.

Το πλήρωμα της φρεγάτας «Νικηφόρος Φωκάς» προσέγγισε το τουρκικό ερευνητικό περίπου στις 12 το μεσημέρι της Παρασκευής και μέσω ασυρμάτου επικοινώνησε με τον καπετάνιο του ρωτώντας αν αντιμετωπίζει πρόβλημα που απαιτεί τη συνδρομή του ελληνικού πολεμικού πλοίου, επισημαίνοντας ότι το τουρκικό σκάφος βρίσκεται σε διεθνή ύδατα μεν, αλλά σε περιοχή άνωθεν ελληνικής υφαλοκρηπίδας όπου δεν έχει δικαίωμα πραγματοποίησης ερευνών. Οι Τούρκοι αρχικώς αγνοούσαν τις κλήσεις, στη συνέχεια όμως απάντησαν ότι πλέουν άνωθεν τουρκικής υφαλοκρηπίδας.

Λίγη ώρα μετά, προς το απόγευμα της Παρασκευής, δύο τουρκικές φρεγάτες κινήθηκαν στην περιοχή που έπλεε με χαμηλή μέση ταχύτητα περίπου 5 κόμβων το «Oruc Reis» για να συνοδεύσουν το τουρκικό ερευνητικό πλοίο. Την ώρα εκείνη διακινήθηκε η πληροφορία ότι το Πολεμικό Ναυτικό έχει δώσει εντολή απόπλου σε μια δεύτερη ελληνική φρεγάτα, με αποστολή να κινηθεί κοντά στον «Νικηφόρο Φωκά». Η αναδημοσίευση της υποτιθέμενης κίνησης του «Κουντουριώτη» προς την περιοχή νότια του Καστελόριζου ενεργοποίησε το πρωθυπουργικό γραφείο, που ζήτησε από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας και το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού να εξηγήσουν αν έχει ληφθεί απόφαση για κινητοποίηση ευρύτερων δυνάμεων. Από το Πολεμικό Ναυτικό διευκρίνισαν ότι ήδη από τις 11 το πρωί της Παρασκευής είχε αποπλεύσει πράγματι το «Σπέτσαι», μια δεύτερη φρεγάτα δηλαδή, με αποστολή όμως να αναλάβει καθήκοντα σκοπούντος πλοίου στο κεντρικό Αιγαίο στη θέση του «Νικηφόρου Φωκά» που είχε μετακινηθεί προς το Καστελόριζο, διαβεβαιώνοντας ότι σε καμία περίπτωση δεν έχει ληφθεί απόφαση για ενίσχυση της ελληνικής ναυτικής παρουσίας κοντά στο τουρκικό ερευνητικό.

«Οι τουρκικές φρεγάτες πήγαν κοντά στο “Oruc Reis” όταν εμείς στείλαμε το “Νικηφόρος Φωκάς”, χρειάζεται προσοχή και αυτοσυγκράτηση, όχι να στείλουμε τον μισό στόλο μας αν ένα τουρκικό πλοίο κάνει βόλτες σε διεθνή ύδατα», επισήμανε στο «ΘΕΜΑ» κυβερνητικός παράγοντας. «Δεν έκανε έρευνα, δεν είχε βγάλει Navtex για να μας προκαλέσει, δεν μπορούμε να κάνουμε σαν παλαβοί», πρόσθεσε ο ίδιος αξιωματούχος, τονίζοντας ότι η ελληνική πλευρά έχει εκπονήσει συγκεκριμένα σχέδια αντίδρασης για κάθε περίπτωση.

Περίπου στις 18.30 το απόγευμα της Παρασκευής, έπειτα από περίπου 10 ώρες σε συνθήκες μίνι κρίσης, το τουρκικό ερευνητικό πλοίο άλλαξε πορεία και κινήθηκε προς ανατολάς με πορεία εκτός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, πίσω προς τα θαλάσσια τεμάχια 4 και 5 της κυπριακής ΑΟΖ, όπου πραγματοποιεί παράνομες σεισμογραφικές έρευνες. Την ενημέρωση μετέφεραν αμέσως στον Κυριάκο Μητσοτάκη ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ στρατηγό Κωνσταντίνο Φλώρο, που μετέβησαν στο πρωθυπουργικό γραφείο στο πλαίσιο μιας άτυπης συνεδρίασης του ΚΥΣΕΑ.

«Μυρίζει Ιμια»

Τι συνέβη με την… άσκοπη περιπλάνηση του «Oruc Reis»; Ηταν οι καιρικές συνθήκες που οδήγησαν το τουρκικό πλοίο σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, σε διεθνή ύδατα, αλλά εντός του FIR Αθηνών, ή μήπως οι Τούρκοι είχαν σχεδιάσει a priori τον πλου του «Oruc Reis» νότια του Καστελόριζου, στο σημείο όπου το FIR Αθηνών τέμνεται με τα FIR της Λευκωσίας και του Καΐρου, για να δοκιμάσουν τα αντανακλαστικά της ελληνικής στρατιωτικής μηχανής;

«Μυρίζει Ιμια», είπε στο «ΘΕΜΑ» διπλωματικός παράγοντας, που επισήμανε ότι «η υπεράσπιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από την πρόθεση του άλλου ή από τις καιρικές συνθήκες». Οταν του ζητήσαμε να μας αναπτύξει την άποψή του, αναρωτήθηκε σκωπτικά: «Πάνω από 8 μποφόρ δεν προασπίζουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα;». Και συνέχισε: «Γιατί άραγε το “Oruc Reis” ήρθε με απλωμένα καλώδια για σεισμογραφικές έρευνες αν έπλευσε σε ελληνική υφαλοκρηπίδα λόγω… καιρού;».

«Οι ενδείξεις που έχουμε είναι ότι τις τελευταίες ημέρες η τουρκική κυβέρνηση τείνει χείρα φιλίας», ήταν η άποψη ανώτατου κυβερνητικού στελέχους, που υποστήριξε ότι σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Ταγίπ Ερντογάν είπε ότι η Κρήτη δεν μπορεί να έχει υφαλοκρηπίδα σαν να είναι ηπειρωτική χώρα, όχι ότι περιορίζεται στη ζώνη των 6 ναυτικών μιλίων, όπως ισχυριζόταν παλαιότερα. Συνιστά αναδίπλωση η τοποθέτηση του προέδρου της Τουρκίας όπως είναι η ανάγνωση του συγκεκριμένου υπουργού ή πρόκειται για μεγάλες προσδοκίες και ευσεβείς πόθους;

Πόσο βάσιμος είναι ο υπαινιγμός άλλου κυβερνητικού στελέχους, ότι είναι θέμα χρόνου να εκδηλωθεί συγκεκριμένη απειλή σε βάρος ελληνικής κυριαρχίας από την Αγκυρα; «Εάν πράγματι το τουρκικό ερευνητικό πλοίο μπήκε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα για να αποφύγει την κακοκαιρία υπήρχε λόγος να έχει απλωμένα καλώδια στη θάλασσα σαν να κάνει σεισμογραφικές έρευνες;», επιχειρηματολογεί διπλωματική πηγή, και αναρωτιέται: «Γιατί το “Oruc Reis” έμεινε 10 και πλέον ώρες σε διεθνή ύδατα αλλά σε ελληνικό FIR, και μάλιστα πρόβαλε τον ισχυρισμό ότι κινούνταν σε τουρκική υφαλοκρηπίδα; Ποιος πιστεύει ότι η τουρκική περιπλάνηση ήταν αθώα και δεν υποκρύπτει σχεδιασμό για πρόκληση επεισοδίου που θα εξελιχθεί σε 3+1 επίπεδα; Στο Καστελόριζο ή στην Κρήτη με παρουσία ερευνητικού πλοίου, στον αέρα με υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, στα Ιμια με αφορμή παρουσία ελληνικών αλιευτικών, ενώ εκατοντάδες μετανάστες θα αποβιβάζονται στα νησιά του Αιγαίου;».