Αρνητές αριστείας.

Γράφει η Αλεξάνδρα Γκουλιάμα

Εκπ/κός ΠΕ-02, M.A, Ph.D

Κανονικά δεν θα έπρεπε να εκπλαγούμε• εντύπωση, όμως, προκάλεσε η ένταση και η αντίδραση ακόμη κι ενός μέλους ΔΕΠ που τοποθετήθηκε αρνητικά απέναντι στο 10άρι της νεαρής μαθηματικού, Ελίνας Χατζηδημητρίου.

Η Χατζηδημητρίου πέτυχε το ακατόρθωτο και απόλυτο “Άριστα 10”, στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που από το έτος ίδρυσής της, το 1925, δεν πέτυχε άλλος κανείς και σε κανένα από τα επτά της τμήματα (Μαθηματικών, Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας, Γεωλογίας, Πληροφορικής και Χημείας). Και είναι και γυναίκα (με τη στατιστική εναντίον της)• να τα λέμε κι αυτά.

Μέσα στον πηχτό χυλό ανοησίας, όπου χειροκροτητές του Survivor, των λαϊκών τροβαδούρων, των “αγανακτισμένων” wannabe πεζοδρομιακών ηγετών, των ανεπάγγελτων influencer και τηλεπερσόνων αποθεώνουν το Τίποτα και μοιράζουν επαίνους και συμπάθεια για ό,τι κουτσό, στραβό, παράταιρο, ημίγυμνο, θρασύ και ετερόκλητο περπατάει γύρω μας (αρκεί να ανήκει στο ιερό τοτέμ της Ετερότητας, εννοείται!) έρχεται μια κοπελιά από τον χώρο της Γνώσης και διεκδικεί να πάρει το Μπράβο. Αυτά τα πράματα δε γίνονται…

Εμείς είμαστε προοδευτικοί. Ούτε στην εποχή του Ομήρου ζούμε, για να θεωρούμε τον Άριστο ως πρότυπο επωφελές για την κοινότητα, ούτε στην εποχή του Πλάτωνα που μιλάει για ελίτ των ενάρετων και κυβερνώντες από τον κόσμο της Γνώσης• ούτε καν στην εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, τότε που ο ξυπόλητος ραγιάς προτιμούσε το «κάλλιο γνώση, παρά γρόσι». Όχι, όχι και πάλι όχι.

Εμείς μεγαλώνουμε παιδιά με την Ιδέα της ισότητας (περασμένης στον κοπτοράπτη για να εξισώνει βολικά προς τα κάτω. Ζόρικος ο ανάντης δρόμος , βλέπεις, μα ο κατάντης, λεωφόρος με διπλό διαφορικό).

Εμείς μεγαλώνουμε τους νέους μας με αφοσίωση στην προστασία του ψυχοσυναισθηματικού τους κόσμου (δε θα έρθει ο άλλος να κοκορευτεί για τα κατορθώματά του στο καμάρι μου και να το κάνει να νιώσει κομπλεξικά. Θα τον βάλω στη θέση του και θα ζητήσω χαιρέκακα να «ψοφήσει η κατσίκα του», για λόγους ισορροπίας κι ομοιόστασης).

Εμείς, έχουμε υψηλή προτεραιότητα να τα περνούν όλοι τα εμπόδια, γιατί είμαστε δημοκράτες. (Ο πήχης χαμηλά! Μην και μας πουν ότι κάνουμε και διακρίσεις. Δεν θα ήμασταν πολύ μοντέρνοι. Ούτε και πολιτικά ορθοί.)

Α, εμείς είμαστε και σωστοί παιδαγωγοί…αυτό που το πας; («Εγώ δε θέλω το παιδί να είναι πετυχημένο, το θέλω ευτυχισμένο». Έτσι γενικώς και αορίστως. Το επί- δηλώνει κόπο, στόχο προσήλωση για έρθει η τύχη. Το ευ- , όμως; Μια καλή διάθεση εκ Θεού και ορίστε μας).

Επιπλέον, εμείς -κοντά στην πνευματική νωθρότητα, που γεννά ο υλισμός, αλλά και το θράσος, που γεννά η μαθημένη μας αβοηθησία,  ως παιδιά της εποχής που «λεφτά υπήρχαν»-  έχουμε κληρονομήσει και το μεταλλαγμένο γονίδιο της άρνησης. Γνήσιοι απόγονοι «Ελλήνων Χριστιανών καθολικώς διαμαρτυρομένων». Άρνηση για την άρνηση, δηλαδή. Τα βλέπουμε και στον πολιτικό κόσμο.

Δεν θα κάτσω να αναλύσω όλα τα φτηνά και λαϊκιστικά επιχειρήματα που χλευάζουν την αριστεία. Ως εκπαιδευτικός θα σταθώ στο ψευτοδίλημμα που αρθρώνεται από τους αρνητές της αριστείας μέσα στον χώρο της εκπαίδευσης, γιατί αυτός με αφορά. Κι ακούω να λένε: «Εμείς, όμως, θέλουμε παιδιά με δεξιότητες ολόπλευρα καλλιεργημένες», θέτοντας σε αντιθετικό διώνυμο την ανάπτυξη προσωπικότητας με την Αριστεία. Λησμονούν, μάλλον, ότι η ολόπλευρη ανάπτυξη είναι το ήκιστα χαμηλό από το οποίο πρέπει να ξεκινούμε προσδιορίζοντας στόχους, όχι το ύψιστα υψηλό. Το minimum,  δηλαδή, των στόχων  που επιτυγχάνει το σχολείο οφείλει να είναι η Επάρκεια. Η έννοια της Αριστείας  συνεχίζει από εκεί και πέρα και, ακριβώς επειδή αφορά την «εξέχουσα» διάκριση, αποκλείει εξ ορισμού τη γενικευμένη υπεροχή στα πάντα. Δεν είναι η Αριστεία «όλα τα σφάζω, κι όλα τα μαχαιρώνω» (για ανθρώπους μιλάμε, προς Θεού! Όχι για υπερήρωες)• για ανθρώπους που ανάλογα με την περίσταση αναδεικνύουν τη σπανιότητα των επιδόσεών τους σε έναν στίβο: αθλητισμού, γνώσης-έρευνας, πολιτικής κλπ.

Και είναι μέγεθος εξέχον, ορατό, υπερβάλλον. Και γι’ αυτό ενοχλεί.

Και το ύποπτο είναι ότι ενόχλησε και κάποιους από τον εκπαιδευτικό κόσμο τώρα αυτό το 10άρι. Και μπήκαν και στον κόπο να γράψουν «κάτι» και «κάπως» για να γίνουν «κάποιοι». Τι να πρωτοπείς για ανθρώπους που επιδιώκουν να ψηλώσουν ποδοπατώντας με τα ακριβά παπούτσια τους τέτοια πρότυπα;

Δειλοί,  Μοιραίοι Κι άβουλοι αντάμα, μετά θα αρθρογραφούν προσμένοντας ίσως κάποιο θάμα… Και θα το αναμένουν άνωθεν, όπως έχουν συνηθίσει μοιρολατρικά να το προσδοκούν: από κάποιον υπουργό, πρωθυπουργό, νομοθέτημα και τον Θεό τον ίδιο.

Πνευματικός μεσαίωνας, fast backwards.

Αντί επιλόγου: Αρετή και Αριστεία είναι δύο όροι που δεν συγγενεύουν μόνο ετυμολογικά (ρίζα εκ του ἀραρίσκω), αλλά και σημασιολογικά. Ο δρόμος για την Αριστεία περνάει μέσα από επίπονη και μακρόχρονη εξάσκηση σε Αρετή (“έξη” και “δευτέρα φύσιν” την έλεγε ο Αριστοτέλης). Η Αριστεία, επομένως, δεν είναι Πράξη. Είναι Συνήθεια. Με τις τρομερές εκπτώσεις που κάνουμε όλοι σε συνέπεια, προγράμματα, ανατροφή και διαπαιδαγώγηση παιδιών, δεν είναι να απορούμε που δεν καταφέρνουμε να βγάλουμε ενάρετους ενήλικες στην κοινωνία. Έχει γίνει καθεστώς η ανεπάρκεια. Και η ανεπάρκεια ψυχολογικά προκαλεί συμπλέγματα κατωτερότητας. Επομένως, η στάση των αρνητών αριστείας εξηγείται, όσο κι αν και δε δικαιολογείται. Είναι κι αυτή μια στάσις• νιώθεται.

Η Αλεξάνδρα Γκουλιάμα-Μανδαλίδου είναι καθηγήτρια φιλόλογος στη δημόσια εκπαίδευση, διδάκτορας Παιδοψυχιατρικής του ΔΠΘ και Ειδική Σύμβουλος Παιδείας στην Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης.