ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗ «ΓΥΡΙΣΜΟΣ (ΔΙΧΩΣ ΧΑΡΑ)» ΚΑΙ Η ΨΥΧΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ
Μυθιστόρημα, 2022, σελ. 563, εκδ. Σύγχρονη Εποχή
Του Θανάση Μουσόπουλου
Πλούσιο το λογοτεχνικό και επιστημονικό έργο του βορειοελλαδίτη γιατρού και δημιουργού Κωνσταντίνου Μπαρμπούτη. Στο παρελθόν ασχολήθηκα με την ποίηση και την πεζογραφία του. Πρόσφατα μάλιστα μίλησα για το μυθιστόρημά του «Όταν τελειώνει η χαρά» (εκδ. Σπανίδη) (2021), ενώ στον ίδιο εκδοτικό οίκο το 2019 παρουσίασε το μυθιστόρημα «Άνθρωποι στους δρόμους», όπου φαίνεται επίσης το σύγχρονο βλέμμα του Κώστα Μπαρμπούτη.
Τον Σεπτέμβρη του 2022 στη «Σύγχρονη Εποχή» εκδόθηκε το πολυσέλιδο μυθιστόρημά του «Γυρισμός (Δίχως χαρά)». Το κεντρικό θέμα είναι η επάνοδος και προσαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα του ήρωα του έργου, ενός επαναπατριζόμενου πολιτικού πρόσφυγα. Από αυτή την άποψη θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η όλη ιστορία έχει σχέση με τον ίδιο τον συγγραφέα.
*
Ο Κώστας Αθ. Μπαρμπούτης γεννήθηκε στην Ηράκλεια Σερρών το 1940. Από νεαρή ηλικία βρέθηκε στην Βουλγαρία και συγκεκριμένα στην Σόφια, όπου ήδη ζούσε ο πατέρας του, λόγω πολιτικών φρονημάτων. Εκεί σπούδασε την ιατρική επιστήμη, επιλέγοντας την νεφρολογία, την οποία άσκησε για αρκετά χρόνια στην γείτονα χώρα, πριν επιστρέψει το 1977 στην Ελλάδα και την Θεσσαλονίκη, όπου ζει μέχρι σήμερα.
Συνταξιοδοτήθηκε πριν λίγα χρόνια ως διευθυντής της νεφρολογικής κλινικής του Νοσοκομείου Σερρών, ένα επάγγελμα που αγάπησε ιδιαίτερα, προσφέροντας σε πολύ κόσμο και για το οποίο έχει συγγράψει πολλές επιστημονικές εργασίες. Στην κατακλείδα του κειμένου μας θα αναφερθούμε ειδικά στην εργογραφία του.
*
Το έργο του Κ. Μπαρμπούτη «Γυρισμός» έχει ως υπότιτλο παρενθετικά το (Δίχως χαρά). Διαβάζουμε στην παρουσίαση στο Οπισθόφυλλο του καλαίσθητου τόμου:
«Μετά από τον ηρωικό αγώνα και την οδυνηρή οπισθοχώρηση, μετά από την πολύχρονη πολιτική προσφυγιά και τη φυσική απουσία από την πατρίδα, ήρθε η μεγάλη ώρα της επιστροφής στην πατρώα γη, στο πατρικό σπίτι, στην οικογένεια. Είχαν περάσει πάνω από τριάντα χρόνια. Περισσότερα από τα χρόνια της απουσίας του ομηρικού Οδυσσέα από την Ιθάκη!
Πώς, όμως, υποδέχτηκε τους επαναπατριζόμενους πολιτικούς πρόσφυγες η τοτινή εξουσία, που παρίστανε την πατρίδα; Ποιο ήταν το πρόσωπό σου πατρίδα; Η αγκαλιά σου ήταν κλειστή!
Αλλά σε μερικές περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση του ήρωα του μυθιστορήματος Θανάση, είχαν συμβεί μεταβολές και σε αυτήν την οικογένεια, που έκαναν την επιστροφή του επιστροφή χωρίς χαρά, αφού ο Θανάσης είχε γίνει ανεπιθύμητος και στο ίδιο του το σπίτι.
Κι όμως, οι επαναπατριζόμενοι πολιτικοί πρόσφυγες αντιμετώπιζαν με θάρρος κάθε αντιξοότητα, παραμένοντας πιστοί στα μεγάλα ιδανικά. Και κέρδισαν και σε αυτόν το νέο αγώνα!»
Τα πρόσωπα που παίζουν ρόλο στην εξέλιξη του έργου, δίπλα στον Θανάση που είναι ο επαναπατρισθείς , είναι τα πρόσωπα που ο Θανάσης είχε στη ζωή του στην Τασκένδη για τριάντα χρόνια. Είναι επίσης τα πρόσωπα που είχε στη ζωή του πριν αναχωρήσει από την Ελλάδα κατά την περίοδο του Εμφυλίου. Άρα δύο «οικογένειες». Όταν επανακάμπτει συναντά την οικογένεια της Ελλάδας, που δεν είναι όμως ίδια με αυτήν που είχε αφήσει, για δύο λόγους: συνέβησαν ανατροπές και νέα καταστάσεις στο διάστημα απουσίας και δεύτερον δεν ήθελαν την επιστροφή γιατί στους «πολιτικούς πρόσφυγες» είχαν αποδώσει χίλια δυο κακά. Επιπλέον, προστέθηκαν νεότερα πρόσωπα με νέες αντιλήψεις. Η Ελλάδα του 1980 είναι διαφορετική από την Ελλάδα του 1950.
Ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να περιγράψει τη σύγχρονη κατάσταση στην Ελλάδα αλλά και στην τέως Σοβιετική Ένωση. Παρουσιάζει πλευρές του λαϊκού και αριστερού κινήματος, τους σύγχρονους αγώνες μεγάλων και νέων.
Νομίζω ότι το βιβλίο αυτό, πέραν από την ιστορία των προσώπων τριών γενιών, αποτελεί και μια χαρτογράφηση των σχέσεων των ανθρώπων – γυναικών ανδρών, γονέων παιδιών – μέσα σε μια ρέουσα πραγματικότητα.
*
Ο Κώστας Μπαρμπούτης, όπως και άλλοτε είπα, έχει ουσιαστική επαφή με την τέχνη του λόγου, ενώ η προσέγγιση της πραγματικότητας διακρίνεται από το θετικισμό και την ανθρωπιά της ιατρικής επιστήμης. Η ποίηση, εξάλλου, ήταν μια φυσική ενασχόληση για τον ίδιο από τα εφηβικά του χρόνια, ενώ αργότερα ασχολήθηκε και με την πεζογραφία. Εξομολογείται ο ίδιος: «Πάντα έγραφα και μελετούσα λογοτεχνία, ελληνική και ξενόγλωσση, αλλά ποτέ μέχρι τώρα δεν είχα εκδώσει κάτι από αυτά που βρίσκονταν για χρόνια στα συρτάρια μου». Πνεύμα ζωντανό και διψασμένο για γνώση, συνεχίζει να διαβάζει λογοτεχνία σε διάφορες ξένες γλώσσες για να κρατήσει την επαφή με αυτές, καθώς θεωρεί ότι το επίπεδο γνώσης μιας γλώσσας φαίνεται από το κατά πόσο μπορεί κάποιος να διαβάσει και να κατανοήσει ένα λογοτεχνικό κείμενο, και όχι απλά αν γνωρίζει την καθομιλουμένη. Μάλιστα μετέφρασε ανθολογίες ποιημάτων από τα Βουλγαρικά. Πλούσια είναι η λογοτεχνική του παρουσία:
Ποίηση
Μαύρη ποίηση (2015), Σπανίδης – Σφραγισμένα βιώματα (2016), Οδός Πανός – Ποιητικά ημερολόγια του νου και της καρδιάς (2016), Οδός Πανός – Ο πικρός κύκλος του Αφγανιστάν (2016), Οδός Πανός – Μικρό ορατόριο για μια φτωχή Πετρούλα (2016), Οδός Πανός – Κόκκινοι στίχοι (2016), Οδός Πανός – Αδέσποτοι στίχοι (2016), Οδός Πανός – Πάθη κυπριακά 1955/1977 (2018), Σπανίδης
Μυθιστορήματα
Άνθρωποι στους δρόμους (2019), Σπανίδης – Τα ημερολόγια ενός διανοούμενου ζητιάνου (2020), Σπανίδης – Τα δυο φεγγάρια του κτήματος Καρατζά (2021), Οδός Πανός
Παραμύθια
Διδακτικά παραμύθια (2018), Σπανίδης
Δοκίμια-Μελέτες-Ιστορία
Πορτραίτα και παλιές εικόνες (2018), Σπανίδης
Μεταφράσεις
Συλλογικό έργο, Μικρή ανθολογία Βουλγαρικής ποίησης (2016), Οδός Πανός – Συλλογικό έργο, Ανθολογία βουλγαρικής ποίησης (2019), Οδός Πανός
*
Κλείνω το κείμενό μου για τον «Γυρισμό» του Κωνσταντίνου Μπαρμπούτη με ένα μεστό – διαχρονικής αξίας – απόσπασμα από τις τελευταίες σειρές του μυθιστορήματός του:
«Τώρα νιώθω καλύτερα τι σημαίνει η λέξη πατρίδα. Δεν είναι τα βουνά, δεν είναι οι κάμποι, δεν είναι η θάλασσα με τα νησιά της και ο γαλανός ουρανός. Αυτά είναι εικόνες όμορφες, δε λέω, μα η ψυχή της πατρίδας είναι ο κόσμος της και, πριν απ’ όλα, ο κόσμος που αγωνίζεται και ελπίζει. Και αυτόν τον κόσμο τον ζω, τον έχω κοντά μου. Όχι, δε θέλω να φύγω!»
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 2022
