Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μετέτρεψε ένα ήσυχο ελληνικό λιμάνι σε γεωπολιτικό κέντρο: Η Αλεξανδρούπολη έχει εξελιχθεί σε βασικό στρατηγικό σημείο… Και για τα σιτηρά;
Το συντηρητικό αμερικανικό περιοδικό, The National Interest δημοσιεύει εκτεταμένη ανάλυση του αναλυτή γεωπολιτικής/γεωστρατηγικής John Sitilides της εταιρίας Trilogy Advisors και διπλωματικού συμβούλου του State Department.
Αναφέρεται στην μετεξέλιξη του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης σε ένα κρίσιμης σημασίας κόμβο μεταφοράς προμηθειών και οπλισμού για την Ουκρανία.
Από τότε που η Μόσχα ακύρωσε την συμμετοχή της στην συμφωνία για την αποστολή των σιτηρών της Ουκρανίας, έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις στην Ουάσιγκτον, τις Βρυξέλλες, το Κίεβο και σε άλλες πρωτεύουσες, σχετικά με το πως θα προχωρήσουν οι αποστολές των ζωτικής σημασία σιτηρών και άλλων τροφίμων σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής, της Νότιας Ασίας οι οποίες εξαρτώνται από τις ουκρανικές εξαγωγές προκειμένου να θρέψουν τους πληθυσμούς τους.
Μία άριστη επιλογή θα ήταν να χρησιμοποιηθεί το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, αναφέρει, το οποίο προσφέρει την δυνατότητα να επιλυθεί ο γρίφος της μεταφοράς δια θαλάσσης των τροφίμων αυτών.
Ο αναλυτής αναφέρει σχετικά:
- Η στρατηγική σημασία της Αλεξανδρούπολης
Ευρισκόμενο σε μία σχετικά μη αναπτυγμένη περιοχή στην Βόρεια Ελλάδα αρκετά μίλια από τα τουρκικά σύνορα και 60 μίλια Βόρεια των Στενών των Δαρδανελίων τα οποία οδηγούν στην Μαύρη Θάλασσα, η Αλεξανδρούπολη είναι το σημείο εκκίνησης ενός κάθετου διαδρόμου ο οποίος οδηγεί κατ’ ευθείαν στην Βουλγαρία και την Ρουμανία η οποία διαθέτει 380 μίλια κοινά σύνορα με την Ουκρανία.
Ο διάδρομος αυτός, ο οποίος κινείται παράλληλα με την θαλάσσια οδό της Μαύρης Θάλασσας η οποία είναι αποκλεισμένη από το ρωσικό Ναυτικό, χρησιμεύει ως μία διέξοδος στην Νότια Ευρώπη, χωρίς να χρειάζεται να περάσει από το επικίνδυνο θέατρο επιχειρήσεων της Μαύρης Θάλασσας, προσφέροντας εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο και κόστος και προσφέροντας μία εξαιρετική εναλλακτική έναντι της εκστρατείας εκφοβισμού της Μόσχας.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, το λιμάνι προσφέρει στρατηγική ετοιμότητα, διοικητική υποστήριξη, και προβολή ισχύος τα οποία υποστηρίζονται από τον ισχυρό συντονισμό των ΗΠΑ και της Ελλάδας.
Στη συνέχεια ο αρθρογράφος αναφέρεται στο ιστορικό μετατροπής του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης σε έναν στρατηγικής σημασίας μεταφορικό, ενεργειακό και στρατιωτικό κόμβο, κάτι που προβλέπεται από την Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ελλάδας. Με την συμφωνία αυτή, το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης εξελίσσεται σε στρατηγικό σημείο.
Τα τρία χρόνια πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, μέσω της Αλεξανδρούπολης είχαν μεταφερθεί 117.000 τόνοι αμερικανικού στρατιωτικού υλικού, συμπεριλαμβανομένων 70 αεροσκαφών και 165 θωρακισμένων οχημάτων.
Σε έξι μήνες από την έναρξη του πολέμου, το λιμάνι έχει αποτελέσει ένα ζωτικής σημασίας θαλάσσιο κόμβο εφοδιασμού των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στα δυτικά σύνορα της Ουκρανίας, προσφέροντας συνεχή προμήθεια όπλων, τροφίμων και απαραίτητων προμηθειών για τους κατοίκους της Ουκρανίας αλλά και τα εκατομμύρια προσφύγων.
Η Αλεξανδρούπολη διαθέτει τις αναγκαίες υποδομές, οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις με την Βόρεια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους, και έχει προσφέρει προνομιακή πρόσβαση στις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ.
Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Lloyd Austin αναγνώρισε δημόσια τον ρόλο της Ελλάδας, η οποία επέτρεψε «την διεύρυνση των δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ελλάδα, προκειμένου να υποστηρίξει τις ΗΠΑ και τους στόχους του ΝΑΤΟ όσον αφορά την στρατηγική πρόσβασή την περιοχή», ιδιαίτερα στην Ουκρανία.
Ο υπουργός Εξωτερικών Antony Blinken επισκέφθηκε το λιμάνι τον Φεβρουάριο, ενώ τον Ιούνιο ακολούθησε ο Διευθυντής της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς (William Burns). Η παρουσία τους σηματοδοτεί το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το λιμάνι τόσο όσον αφορά τον στρατιωτικό εφοδιασμό όσο και τον στρατηγικό ενεργειακό εφοδιασμό.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας Ρόμπερτ Μενέντεζ (Bob Menendez), το επισκέφθηκε τον Αύγουστο του 2022, καθώς το Πεντάγωνο μετέφερε 2.400 ελαφρά θωρακισμένα οχήματα, οπλισμό και κιβώτια με πυρομαχικά μέσω του λιμανιού.
Σε μία ακρόαση της Επιτροπής στην Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, ο Menendez αποκάλεσε την Αλεξανδρούπολη «Σούδα του Βορρά και έναν μεγάλο ενεργειακό και διαμετακομιστικό κόμβο του ΝΑΤΟ».
Συνέκρινε το λιμάνι του Αιγαίου με το στρατηγικής σημασίας λιμάνι της Σούδας που διαθέτει βαθιά νερά, στην Κρήτη, το οποίο παρέχει επιχειρησιακή υποστήριξη στις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τις συμμαχικές δυνάμεις για τα θέατρα επιχειρήσεων όλης της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, η Αλεξανδρούπολη έχει χρησιμεύσει ως το σημείο εκκίνησης για πολλές σιδηροδρομικές αποστολές και για περίπου 4.500 μεταφορές με φορτηγά στα Βαλκάνια και τα κράτη της Βαλτικής, προμηθεύοντας περισσότερα από 2.400 τεθωρακισμένα, θωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού, και ελικοπτέρων.
Για την πρόσφατη ετήσια άσκηση Defender Europe 23 στην Ανατολική Ευρώπη, η ομάδα διοικητικής μέριμνας του Πενταγώνου, στην περιοχή, συντόνισε την αποστολή περισσότερων από 600 τεμαχίων στρατιωτικού υλικού και οχημάτων σε μόλις τέσσερις ημέρες, και το Πεντάγωνο σχεδιάζει να εγκαταστήσει βαρύ εξοπλισμό για να μπορεί να διαχειρίζεται ακόμα περισσότερο φορτίο.
Η διαπιστωμένη διαλειτουργικότητα του λιμανιού με το ΝΑΤΟ, η ετοιμότητά και η ικανότητα ανάπτυξης συμμαχικών δυνάμεων έχει πολλαπλασιάσει την στρατηγική αξία του για έναν μακροχρόνια περιφερειακό σχεδιασμό. Βρετανικές, γαλλικές, ιταλικές και πορτογαλικές δυνάμεις, όλες έχουν χρησιμοποιήσει το λιμάνι, μετά την υπό εξέλιξη επέκτασή του.
Εμπορικά πλοία αράζουν στην Αλεξανδρούπολη ξεφορτώνουν σε αυτό και φορτώνουν, ενώ τέσσερα παράλληλα σιδηροδρομικά συστήματα που διατρέχουν την Βουλγαρία και την Ρουμανία, φτάνοντας στην Πολωνία σε λιγότερο από πέντε ημέρες.
Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη προχωράει σε έναν εκτεταμένο σχέδιο εκσυγχρονισμού του λιμανιού το οποίο περιλαμβάνει βελτιωμένες σιδηροδρομικέ, οδικές υποδομές και υποδομές αγωγών μεταφοράς ενέργειες, καθώς και υποδομών στην ξηρά και τη θάλασσα προκειμένου να διασυνδεθεί με την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Τον Ιούνιο, ο Αμερικανός Πρέσβης στην Αθήνα George Tsunis, διοργάνωσε μία συνάντηση διπλωματών από τις χώρες της Δυτικής Μαύρης Θάλασσας προκειμένου να διερευνήσουν την εμβάθυνση της συνεργασίας και την ενίσχυση των υποδομών, των διαδρόμων και των δικτύων τα οποία διασχίζουν και συνδέουν την Ελλάδα με την Ουκρανία, την Ρουμανία, την Βουλγαρία και την Μολδαβία.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι κυβερνήσεις τους στην περιοχή εξετάζουν το πως θα ήταν καλύτερο να μεταφερθούν τα ουκρανικά σιτηρά στην Αλεξανδρούπολη προς τις ξένες αγορές που βρίσκονται στην Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ουκρανία παράγει το 10% του παγκόσμιου αλεύρου, το 15% του κριθαριού και μία σημαντική ποσότητα του παγκόσμιου ηλιέλαιου.
Το σχέδιο ενισχύεται από επενδύσεις αναβάθμισης, ύψους 1,1 δις δολάρια της ΕΕ, προκειμένου να προστεθούν νέες γραμμές να ηλεκτροδοτηθεί όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο που υποχρησιμοποιείται, και να διασυνδεθεί το λιμάνι με το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών της ΕΕ.
Η πρώτη φάση ανάπτυξης, περιλαμβάνει ένα σχέδιο 35 εκατ. ευρώ εμβάθυνσης του λιμανιού, αγοράς γερανών, κατασκευής νέων αποθηκών όπου θα μπορούν να αποθηκευτούν 200.000 τόνοι ουκρανικού σιταριού που θα εξάγεται κάθε μήνα, και να κατασκευασθεί μία παρακαμπτήριος οδός.
Αυτό θα διευκολύνει να υπάρξει μία ουσιαστική, αν όχι πλήρης, αντικατάσταση της παραδοσιακής θαλάσσιας οδού αποστολής από την Μαύρη Θάλασσα των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών.
Θα ενισχύσει επίσης τις εξαγωγές, καθώς δεν θα χρειάζονται πανάκριβα ασφαλιστικά συμβόλαια έναντι των πολεμικών κινδύνων τα οποία σήμερα επιβάλλονται στις θαλάσσιες μεταφορές σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας.
- Ένας δυνητικός ενεργειακό κόμβος
Επιπλέον, η Ευρώπη επιδιώκει να επιταχύνει την ενεργειακή απεξάρτηση της από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να προσφέρει άφθονο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τα υπεράκτια αποθέματα της Αιγύπτου, του Ισραήλ, της Κύπρου και ενδεχομένως της Ελλάδας τα οποία θα αποστέλλονται σε έναν πλωτό τερματικό σταθμό και σταθμό επαναεροποίησης ο οποίος βρίσκεται υπό κατασκευή λίγο έξω από τις ακτές της Αλεξανδρούπολης και προβλέπεται να ξεκινήσει την λειτουργία του τον Ιανουάριο του 2024.
Προμήθειες αμερικανικού και καταριανού LNG θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν, επιπλέον, τον ετήσιας χωρητικότητας 5,5 bcm αγωγό ο οποίος ξεκινάει από το λιμάνι και συνδέεται με ένα εκτεταμένο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου, διοχετεύοντας LNG, μέσω του λιμανιού, στις οικονομίες των Δυτικών και Κεντρικών Βαλκανίων, μέσω της Βόρειας Μακεδονίας, του Κοσόβου και της Σερβίας, καθώς και, ενδεχομένως στην Αλβανία, το Μαυροβούνιο και την Κροατία στις ακτές της Αδριατικής. Ένας δεύτερος πλωτός σταθμός Νοτιοδυτικά της Αλεξανδρούπολης έχει ήδη ξεκινήσει να κατασκευάζεται.
Επιπλέον, επεκτείνοντας τον υφιστάμενο αγωγό Trans-Adriatic Pipeline ο οποίος μεταφέρει αζέρικο αέριο μέσω της Τουρκίας στην Βόρειο Ελλάδα, επεκτείνοντας τον Διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας και ενδεχομένως αλλάζοντας την ροή στον αγωγό Trans-Balkan pipeline να μεταφέρεται φυσικό αέριο από την Ελλάδα, στην Βουλγαρία, τη Ρουμανία και ενδεχομένως την Ουκρανία και την Μολδαβία. Όλα αυτά μαζί μπορούν να μετατρέψουν το περιφερειακό ενεργειακό δίκτυο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Το συνολικό σχέδιο για την Αλεξανδρούπολη περιλαμβάνει ένα φιλόδοξο σχέδιο επέκτασης, προσθέτοντας νέες προβλήτες, έναν νέο εμπορικό τερματικό σταθμό, μία νέα προβλήτα 500 μέτρων, και μία παράκαμψη στον υφιστάμενο τοπικό αυτοκινητόδρομο, προκειμένου να συνδεθεί το λιμάνι με το αεροδρόμιο το οποίο διαθέτει διάδρομο προσγείωσης μήκους 8.400 ποδιών, και βρίσκεται μόνο τρία μίλια μακριά, αλλά ιδιαίτερα να συνδεθεί με τον αυτοκινητόδρομο της Εγνατίας, μήκους420 μιλίων ο οποίος διατρέχει την Βόρειο Ελλάδα, συνδέοντας τα λιμάνια του Ιονίου, στα δυτικά, με την Κωνσταντινούπολη στα ανατολικά.
Η Άγκυρα έχει αντιμετωπίσει με σκεπτικισμό την ανάπτυξη του ελληνικού λιμανιού, περισσότερο υπό το πρίσμα του ανταγωνισμού για την Μαύρη Θάλασσα και λιγότερο ως συμπληρωματικής λειτουργίας.
Ο κάθετος άξονας της Αλεξανδρούπολης θα αυξήσει τις επιλογές αποστολής εμπορευμάτων, πέρα από εκείνες των Δαρδανελίων και των Στενών του Βοσπόρου τα οποία ελέγχονται από την Τουρκία, καθώς και την βόρεια οδό μέσω της Πολωνίας στην Δυτική Ουκρανία.
Αυτή η διευθέτηση, θα γίνει αναγκαία όταν μία συμφωνία ειρήνης προφανώς θα επιτευχθεί, και θα χρειασθεί να υλοποιηθεί ένα σχέδιο ύψους μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων το οποίο θα παράσχει τα αναγκαία υλικά, εξοπλισμό και παροχή ενέργειας για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και θα πείσει εκατομμύρια προσφύγων να επιστρέψουν στις εστίες τους, σε ένα ασφαλές μεταπολεμικό περιβάλλον.
Οι τουρκικές Αρχές έχουν προειδοποιήσει, εδώ και καιρό, για τους κινδύνους στην ασφάλεια και τις περιβαλλοντικές βλάβες εξαιτίας της σταθερά αυξανόμενης κίνησης δεξαμενοπλοίων και εμπορικών μέσω των Στενών, όπου περισσότερα από 140 θαλάσσια ατυχήματα έχουν συμβεί από το 2006.
Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης θα αποσυμφορήσει αυτή την κίνηση στα Στενά, αλλά και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε αυτά στα οποία κατοικούν σχεδόν 20 εκατομμύρια πολίτες της Κωνσταντινούπολης.
Με δεδομένα τα πρόσφατα σημάδια επαναπροσέγγισης του Πρωθυπουργού Μητσοτάκη και του Τούρκου Πρόεδρου στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Vilnius, αξιόπιστες και περιβαλλοντικά αποτελεσματικές δίκτυα εφοδιασμού προς τις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να είναι ο νέος τομέας στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των γειτονικών συμμάχων.
- Μία ευκαιρία για περιφερειακή ανάπτυξη και ασφάλεια
Δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι η Ρωσία θα σταματήσει να αποκλείει τα ουκρανικά λιμάνια, μετά την αποχώρησή της από την συμφωνία για τα σιτηρά. Ακόμα και αν αποκατασταθεί οι θαλάσσιες μεταφορές μέσω της Μαύρης Θάλασσας, ο κίνδυνος επαναλαμβανόμενων κρίσεων θα επικρέμανται για χρόνια, ενδεχομένως δεκαετίες.
Η ανάγκη στρατηγικής ενεργειακής διαφοροποίησης και διαφοροποίησης των επισιτιστικών διαδρόμων, σε περιπτώσεις μελλοντικών κρίσεων ή ως εναλλακτικών σεναρίων, εφόσον οι συμφωνίες Ρωσίας-Ουκρανίας καταρρεύσουν, είναι προφανής.
Οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να επωμισθούν το αυξημένο κόστος ασφάλισης για να εισέλθουν στην Μαύρη Θάλασσαμ και θα παραμένουν διστακτικοί να έχουν τα πλοία τους και τα φορτία τους εκεί, περνώντας μία ζώνη όπου πρόσφατα διεξήχθη πόλεμος, χωρίς εγγυήσεις ασφάλειας.
Η ανάπτυξη του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, μπορεί να βοηθήσει να σταθεροποιηθεί η παγκόσμια αγορά τροφίμων και να παράσχει άφθονες προμήθειες φυσικού αερίου προκειμένου να αντικατασταθεί, άμεσα, το ρωσικού LNG το οποίο εξαιρείται από τις κυρώσεις της ΕΕ, τουλάχιστον μέχρι το 2027. Θα παράσχει επίσης, στο ΝΑΤΟ, νέες οδούς από το Νότο για την προβολή ισχύος κατά της ρωσικής και κινεζικής διείσδυσης συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης επιρροής επί κρίσιμης σημασίας υποδομών στην Συρία, στην Λιβύη, τα Βαλκάνια και σε όλη την Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η υποστήριξη των ΗΠΑ για την ειρηνική ανάπτυξη των περιφερειακών διασυνδεδεμένων αγορών δια θαλάσσιων οδών επικοινωνίας που συνδέονται με την Αλεξανδρούπολη, καταστούν το λιμάνι ως τον επόμενο στρατιωτικό, ενεργειακό και διαμετακομιστικό κόμβο, εντός του τόξου των περιφερειακών κρίσεων κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μετέτρεψε ένα ήσυχο ελληνικό λιμάνι σε γεωπολιτικό κέντρο
«Βρίσκεται στη βορειοανατολική περιοχή της Ελλάδας, η Αλεξανδρούπολη έχει εξελιχθεί σε βασικό στρατηγικό σημείο για τη διέλευση προμηθειών και όπλων στην Ουκρανία»
