Τρόφιμα: Γιατί αυξήθηκαν οι τιμές την τελευταία διετία

Βίοι παράλληλοι αποτέλεσαν ο πληθωρισμός στα τρόφιμα σε Ελλάδα και Ευρωζώνη. Σύμφωνα με την έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2023-2024, που παρουσιάστηκε την εβδομάδα που πέρασε, οι πληθωριστικές πιέσεις που ασκήθηκαν στη χώρα μας στον χώρο τον τροφίμων τα τελευταία δύο-τρία χρόνια είναι σχεδόν πανομοιότυπες με εκείνες της Ευρωζώνης.

Ο πληθωρισμός των τροφίμων αφορά δύο βασικές κατηγορίες αγαθών, τα μη-επεξεργασμένα τρόφιμα (π.χ. λαχανικά, νωπό κρέας, αυγά κ.λπ.), τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα αλκοολούχα ποτά και τα καπνικά προϊόντα. Καλύπτει δηλαδή τις δύο πρώτες από τις 12 βασικές κατηγορίες του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), που αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% του καλαθιού του καταναλωτή.

Στην Ελλάδα ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής κυμάνθηκε από 1,2% το 2021 σε 9,7% το 2022, 9,9% το 2023 και 5,0% το πρώτο πεντάμηνο του 2024. Ο αντίστοιχος μέσος όρος των ειδών διατροφής στη ζώνη του ευρώ ήταν 1,5% το 2021, 9,0% το 2022, 10,9% το 2023 και 3,5% το διαθέσιμο πεντάμηνο του 2024. Την προηγούμενη δεκαετία, 2010-2019, ο μέσος πληθωρισμός των ειδών διατροφής στην Ελλάδα ήταν 1,3% και στη ζώνη του ευρώ 1,8%.

Η εξέλιξη του πληθωρισμού των ειδών διατροφής είναι σχεδόν ταυτόσημη, όπως δείχνουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat. Aν υπάρχουν διαφοροποιήσεις έγκειται ότι στη χώρα μας οι πιο ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις στα είδη διατροφής ασκήθηκαν από το 2023 και μετά, ενώ στην Ευρωζώνη οι πιο ισχυρές πιέσεις ασκήθηκαν μέσα στο 2022. Ωστόσο βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους έτσι ώστε να θεωρούνται… βίοι παράλληλοι.

Μια άλλη διαφοροποίηση που εντοπίζει η ΤτΕ στη ανάλυσή της για τον πληθωρισμό των ειδών διατροφής, είναι ότι στην Ελλάδα οι πιο ισχυρές πιέσεις ασκήθηκαν στα μη-επεξεργασμένα τρόφιμα, ενώ στην Ευρωζώνη στα επεξεργασμένα τρόφιμα. Συγκεκριμένα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022 και μέχρι τον Μάιο του 2024, οι αυξήσεις στις τιμές των μη επεξεργασμένων τροφίμων διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο στην Ελλάδα στο 10,2%, στην Ευρωζώνης 8,7% και στην ΕΕ-27 στο 9,6%
Στα επεξεργασμένα τρόφιμα οι αντίστοιχοι δείκτες διαμορφώνονται σε 8,9% στην Ελλάδα, 9,4% στην Ευρωζώνη και 10,2% στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27.

Παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις, οι αυξήσεις είναι παραπλήσιες και πολύ κοντά η μια στην άλλη. Μάλιστα η ΤτΕ κάνει λόγο για «την επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής» η οποία είναι κοινή στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη. Σημειώνει δε ότι σε περιόδους χαμηλού πληθωρισμού (για παράδειγμα την περίοδο από τα μέσα του 2012 έως και τα τέλη του 2020) η επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής ήταν χαμηλότερη από αυτή του γενικού πληθωρισμού.

Αντίθετα, σε περιόδους κατά τις οποίες ο γενικός πληθωρισμός είναι υψηλός ή αυξάνεται ραγδαία (όπως την περίοδο από τα μέσα του 2021 έως και τα τέλη του 2023), ο πληθωρισμός ειδών διατροφής αποδεικνύεται πιο επίμονος. Η αναλυτές της ΤτΕ απέδωσαν αυτή την «επιμονή» αυτή στο ευρύ φάσμα προσδιοριστικών παραγόντων του πληθωρισμού ειδών διατροφής (αυξήσεις αγαθών ενέργειας, κλιματική αλλαγή, υψηλή ζήτηση, αύξηση μισθολογικού κόστους κ.λπ.) που ενώ αυτοί ξεχωριστά χαρακτηρίζονται από μεγάλη μεταβλητότητα και συνεπώς μικρότερη επιμονή, ωστόσο, όταν επιδρούν σωρευτικά και ταυτόχρονα στον πληθωρισμό ειδών διατροφής, τότε το αποτέλεσμα είναι η μεγαλύτερη επιμονή του.

«Την περίοδο 2021-2023 οι τιμές αυξήθηκαν εξαιτίας της ταχύτερης ανάκαμψης της ζήτησης, ενώ ακολούθησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος επηρέασε σημαντικά μια σειρά από προσδιοριστικούς παράγοντες των τιμών των ειδών διατροφής, όπως η ενέργεια, οι τιμές των σιτηρών και άλλων πρώτων υλών, οι τιμές των λιπασμάτων κ.ά. Το αθροιστικό αποτέλεσμα όλων αυτών των επιδράσεων εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη μεγαλύτερη επιμονή του πληθωρισμού ειδών διατροφής τα τελευταία τρία χρόνια, ενώ ταυτόχρονα αναδύονται και νέοι παράγοντες αβεβαιότητας, όπως η κλιματική αλλαγή και η συνακόλουθη μεταβλητότητα στις τιμές των τροφίμων», αναφέρει η έκθεση της ΤτΕ.

Για το μέλλον η ΤτΕ δεν είναι αισιόδοξη, σημειώνοντας ότι «η αβεβαιότητα για τη μελλοντική πορεία του πληθωρισμού ειδών διατροφής είναι μεγάλη». Πάντως η ανάλυση της ΤτΕ για τον πληθωρισμό στα τρόφιμα στην Ελλάδα, δείχνει ότι τα μέτρα της κυβέρνησης πολύ χαμηλή επίπτωση είχαν σε αυτόν. Η εξέλιξή του είναι αντίστοιχη με εκείνη της Ευρωζώνης, όπου δεν υπήρξε επιβολή πλαφόν στο περιθώριο μικτού κέρδους των επιχειρήσεων, αλλά ούτε τα βαριά πρόστιμα προς τους προμηθευτές αγαθών της ελληνικής αγοράς.
Επιβεβαιώνεται έτσι ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, ο οποίος στο παρελθόν έχει κάνει λόγο για ένα πληθωρισμό γενικό (αλλά και ειδικότερο στα τρόφιμα) κατά 80% εισηγμένο και κατά 20% βασισμένο στις ιδιαιτερότητες της εγχώριας αγοράς.