ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (1904 – 1908)
Επιμέλεια: Θανάσης Μουσόπουλος
Η Ημέρα του Μακεδονικού Αγώνα τιμάται κάθε χρόνο και δεν έχει μια σταθερή ημερομηνία. Τιμάται την πρώτη Κυριακή μετά την 13η Οκτωβρίου. Μια ημέρα ορόσημο μιας και είναι η ημερομηνία θανάτου του Παύλου Μελά το 1904. Φέτος γιορτάζεται στις 13 Οκτωβρίου.
Έχω ασχοληθεί παλιότερα με το θέμα, δημοσιεύοντας την εργασία μου «Ο Μακεδονικός αγώνας και η Θράκη », Θρακικά Χρονικά, τχ. 46 ( 1992), σ. 97-106. Η εργασία αυτή περιέχεται πλέον στο βιβλίο μου “Θράκη, μνήμη για το μέλλον”, 1997, σελ. 83 -114 με αναλυτική βιβλιογραφία. Η εργασία αυτή είναι η ομιλία μου κατά τον πρώτο εορτασμό του Μακεδονικού Αγώνα το 1984.
Στην εργασία μου εξετάζω τη συνάφεια του Μακεδονικού και συνάμα του Θρακικού Αγώνα κατά την ίδια περίοδο.
[Στην ακόλουθη δημοσίευση, επέλεξα από διάφορες πηγές του διαδικτύου ορισμένα βασικά στοιχεία].
Ο Μακεδονικός Αγώνας ήταν μία σειρά συγκρούσεων μεταξύ κυρίως ελληνικών και βουλγαρικών ένοπλων σωμάτων που διεξήχθη από το 1904 ως το 1908 στην περιοχή της Μακεδονίας (τότε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) με σκοπό τον εθνικό προσεταιρισμό των κατοίκων της περιοχής, ιδίως των σλαβόφωνων Χριστιανών. Δευτερευόντως συμμετείχαν στις συγκρούσεις αυτές σερβικές και ρουμανικές ένοπλες ομάδες. Η ελληνική ένοπλη παρέμβαση στη Μακεδονία ξεκίνησε στην ευνοϊκή για την Ελλάδα συγκυρία που προέκυψε μετά την αποτυχία της εξέγερσης του Ίλιντεν το 1903 και εντάθηκε μετά το θάνατο του Παύλου Μελά τον Οκτώβριο του 1904. Σταδιακά τα ελληνικά σώματα κατάφεραν να επικρατήσουν, αλλά η ένοπλη τους δράση τερματίστηκε με την Επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908.
Ο Μακεδονικός Αγώνας εξελίχθηκε σε τρεις φάσεις:
1η Φάση 1870-1897: Ένταση της Βουλγαρικής προπαγάνδας στη Μακεδονία.
2η Φάση 1897-1904: Τρομοκρατία των Ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας από τα βουλγαρικά κομιτάτα.
3η Φάση 1904-1908: Ένοπλος αγώνας των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων εναντίον των Βούλγαρων Κομιτατζήδων στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία.
Οι Πρωτεργάτες του Ένοπλου Αγώνα και οι Απώλειες.
Στον ένοπλο αγώνα του Ελληνικού Έθνους στη Μακεδονία συμμετείχαν:
Ως αρχηγοί σωμάτων, αξιωματικοί 54, υπαξιωματικοί 8 και
ιδιώτες 20.
Ως οπλαρχηγοί, περίπου 75 υπαξιωματικοί και περισσότεροι από 50 ιδιώτες.
Ακαθόριστος αριθμός ομαδαρχών και ανταρτών, από την Ελεύθερη Ελλάδα και τη Μακεδονία.
Για την επιτυχία του μεγάλου εθνικού έργου του Μακεδονικού Αγώνα σκοτώθηκαν:
Από τους αρχηγούς σωμάτων, αξιωματικοί 10, ιδιώτες 5.
Από τους οπλαρχηγούς και ομαδάρχες 55.
Οπλίτες των σωμάτων και άμεσοι συνεργάτες τους (πράκτορες-πληροφοριοδότες) 570.
Ακαθόριστος αριθμός λοιπών αγωνιστών από τη Μακεδονία, οι οποίοι με διάφορους άλλους τρόπους συνέβαλαν στην επιτυχία του Αγώνα.
Το μεγαλύτερο φόρο αίματος στο Μακεδονικό Αγώνα, μετά τη Μακεδονία, πλήρωσε η Κρήτη. Υπολογίζεται ότι οι Κρήτες αγωνιστές που έπεσαν ανέρχονται σε 136. Επίσης, στο μεγάλο φόρο του αίματος συνέβαλαν με τη θυσία τους γενναίοι αγωνιστές από τη Μάνη, Μεσσηνία, Αρκαδία, Αθήνα, Ρούμελη, Ήπειρο, Θεσσαλία, Θράκη, Μ. Ασία και από κάθε γωνία του Ελεύθερου Ελληνισμού.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Ο Ελληνικός Αγώνας στη Μακεδονία, κατά τα έτη 1904-1908, στέφθηκε από επιτυχία και έσωσε τη Μακεδονία από τη βουλγαρική και σλαβική απειλή. Παράλληλα, ανυψώθηκε το πολεμικό φρόνημα του ελληνικού λαού, που είχε καταπέσει μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 και προπαρασκευάστηκε, σε μεγάλο βαθμό, το έδαφος των θριάμβων του ελληνικού Στρατού κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913.
Η Μεγάλη Εκκλησία και το Ελληνικό Σχολείο υπήρξαν οι πρώτοι στόχοι της σλαβικής προπαγάνδας και του βουλγαρικού κομιτάτου. Όμως, αντιστάθηκαν με πείσμα και συνέχισαν δραστήρια και σταθερά το εθνοσωτήριο έργο τους. Ιδιαίτερα, η Εκκλησία υπήρξε σανίδα σωτηρίας του γένους και της πίστεως. Η προσφορά της υπήρξε ανυπολόγιστη, το έργο της σωτήριο και η απήχησή της τεράστια.
Ο Ίων Δραγούμης και ο Γερμανός Καραβαγγέλης, ιδεολόγοι και ενθουσιώδεις, υπήρξαν οι κήρυκες και οι απόστολοι της ιδέας της ένοπλης άμυνας, ενώ ο Δημήτριος Καλλέργης και ο Λάμπρος Κορομηλάς, έμπειροι και γνώστες του μεγάλου μακεδονικού προβλήματος, αναδείχτηκαν οι κατ’ εξοχήν οργανωτές της.
Ο Παύλος Μελάς υπήρξε ενθουσιώδης πρωταγωνιστής της Μακεδονικής άμυνας. Ο θάνατος του στο χωριό Στάτιστα (Μελάς) της Καστοριάς αποτέλεσε το σύμβολο του αγώνα και το αίμα του θέρμανε την αλληλεγγύη μεταξύ των ελεύθερων και υπόδουλων Ελλήνων. Γέννησε έκτοτε νέους μάρτυρες, αλλά και ήρωες νέους, για τη συνέχιση του αγώνα και τη σωτηρία του Μακεδονικού Ελληνισμού.
Η ίδρυση του Ελληνικού Μακεδονικού Κομιτάτου, αν και βράδυνε, υπήρξε ορθή λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διασώσεως του Μακεδονικού Ελληνισμού. Η δημιουργία περιφερειακών κέντρων διευθύνσεων του αγώνα σε όλα τα Ελληνικά Προξενεία της Μακεδονίας, καθώς και η επάνδρωσή τους με αξιωματικούς, ήταν επίσης εύστοχη ενέργεια.
Πάντως, πέρα από τις συγκεκριμένες υπηρεσίες φορέων και ατόμων, είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η νικηφόρα έκβαση του Μακεδονικού Αγώνα ήταν αποτέλεσμα των αστείρευτων ηθικών δυνάμεων του Έθνους, και ιδιαίτερα του αγωνιστικού πνεύματος ολόκληρης στρατιάς από ιεράρχες, ιερείς, στρατιωτικούς, δασκάλους, υπαλλήλους και ανθρώπους κάθε κοινωνικής ομάδας, ακόμα και απλούς χωρικούς. Και μεταξύ των προέχουσα θέση στην τιμή και ευγνωμοσύνη του Έθνους έχουν στους εκατοντάδες των πεσόντων, γνωστών και αγνώστων.
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι ο Μακεδονικός Αγώνας αποτελεί μια από τις λαμπρότερες και διδακτικότερες πτυχές της νεότερης πολεμικής ιστορίας του Έθνους μας, και ειδικότερα πηγή εμπνεύσεως για τους νέους και προσφοράς υπηρεσιών τους σε δύσκολες και κρίσιμες εθνικές δοκιμασίες, όπως εκείνη του 1904-1908.
Τέλος, κατά κοινή διαπίστωση Ελλήνων και ξένων ιστορικών (Άγγλος D. Dakin), ο Μακεδονικός Αγώνας θα ήταν αδύνατο να επιτύχει τους στόχους του χωρίς την ολόψυχη συμπαράσταση του Ελληνισμού της Μακεδονίας στα γενναία ανταρτικά σώματα. Επίσης, ότι η σημασία του αγώνα εκείνου είναι τόσο σημαντική, όσο και εκείνη του αγώνα της Εθνικής Εποποιίας του 1821, γιατί χάρη σ’ αυτόν, η Ελλάδα κατόρθωσε να σώσει τη Μακεδονία και τον πληθυσμό της και να δημιουργήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την απελευθέρωσή της κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ –
ΞΑΝΘΗ, 9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2024
