Οι λόγοι ανησυχίας πολλοί και διαφορετικοί μεταξύ τους. Θα μπορούσαν ωστόσο να συνοψιστούν στα εξής βασικά σημεία:
Ο απρόβλεπτος Ερντογάν και ο προκλητικός Μπαχτσελί
Ο Ερντογάν δεν είναι εν έτει 2017 ο ίδιος με τον Ερντογάν του 2003. Κάθε άλλο μάλιστα. Είναι πολύ πιο απρόβλεπτος και εριστικός προς τους ‘έξω’, καθώς έχει πια μεταβεί από την εποχή των ‘μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες’ σε μια εποχή των μηδενικών φιλικών σχέσεων με τους γείτονες. Το πολιτικό περιβάλλον γύρω του επίσης δεν βοηθά. Ως άτυπος ‘εταίρος’ πια του Ερντογάν στον δρόμο προς το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου και τη σουλτανοποίηση, ο ηγέτης των Εθνικιστών (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί σπρώχνει την πλάστιγγα προς επικίνδυνα εθνικιστικές κατευθύνσεις, απειλώντας να χτυπήσει ‘σαν σφαίρα’ στο Αιγαίο με στόχο νέες ‘Μικρασιατικές Καταστροφές’.
Κάποιοι συνιστούν ψυχραιμία. Αναρωτιούνται γιατί ο Ερντογάν να θέλει να δημιουργήσει ένα νέο μέτωπο με την Ελλάδα στο Αιγαίο, ενώ έχει ανοιχτά τόσα άλλα μέτωπα σε Συρία, Ιράκ και νοτιοανατολική Τουρκία. Υπάρχει ωστόσο και μια άλλη εκτίμηση που θέλει τον Ερντογάν να ανοίγει όλα τα χαρτιά του προς όλες τις κατευθύνσεις, διαβλέποντας μια ενδεχόμενη συνολική αναδιάρθρωση των σχέσεων και των ισορροπιών σε Νοτιοανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή.
Η εσωτερική κρίση στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις
Αποδεκατισμένο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, το τουρκικό στράτευμα διανύει περίοδο κρίσης. Κυριολεκτικά χιλιάδες Τούρκοι στρατιωτικοί, πολλοί εξ αυτών έμπειροι τόσο στο πεδίο όσο και στη διαχείριση των επαφών με τη Δύση και το ΝΑΤΟ, έχουν αποπεμφθεί τους επτά τελευταίους μήνες κατηγορούμενοι ως… πραξικοπηματίες. Πίσω στη θέση τους, για να καλύψουν τα κενά, έχουν απομείνει στρατιωτικοί, μεταξύ αυτών και πιλότοι μαχητικών, πολλοί από τους οποίους είναι άπειροι, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτή η απειρία για τον αυξημένο κίνδυνο ενός ατυχήματος στον αέρα πάνω από το Αιγαίο.
Η ‘απεμπλοκή’ των ΗΠΑ από την περιοχή
Η δυνατότητα (ή ακόμη και η διάθεση) των Αμερικανών να ‘επέμβουν’ πυροσβεστικά σε ένα ελληνοτουρκικό επεισόδιο, όπως είχαν κάνει το 1996, πλέον αμφισβητείται ανοιχτά. Η κυβέρνηση Τραμπ δείχνει (προς το παρόν) να πορεύεται χωρίς πυξίδα, μέσα σε συνθήκες αβεβαιότητας και ίσων αποστάσεων. Η αβεβαιότητα, ωστόσο, αυξάνει το ενδεχόμενο ατυχημάτων ευρύτερα, καθώς αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες ή μονομερείς πρωτοβουλίες και εκβιαστικές υπερβάσεις.
Τα ψευδή ρεπορτάζ από Μίντια και οι βεντέτες
Σε αντίθεση με όσα συνέβαιναν στη δεκαετία του 1990, η ένταση στο Αιγαίο πλέον ‘αναμεταδίδεται’ και μάλιστα ‘ζωντανά’ στα Μίντια, άλλες φορές απλώς υπερτονισμένη και άλλες διαστρεβλωμένη προς εντελώς ψευδείς κατευθύνσεις. Ενδεικτικό το μπαράζ των ψευδών δημοσιευμάτων στα τουρκικά Μίντια, τα οποία έφτασαν στο σημείο την προηγούμενη εβδομάδα να βλέπουν ακόμη και ‘πτώση τουρκικού ελικοπτέρου’ κοντά στα Ιμια. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο άμεσης υπερπροβολής, η ένταση ανεβαίνει αυτομάτως ακόμη περισσότερο, ενδεχομένως όχι στο ίδιο το πεδίο του Αιγαίου, αλλά στο περιβάλλον ‘τοπίο’ της κοινής γνώμης, πράγμα που δημιουργεί ‘κλίμα’. Για τον ίδιο λόγο, οι δύο πλευρές κινδυνεύουν να δουν ξαφνικά να περιορίζονται τα περιθώρια που έχουν για μανούβρες (επικοινωνιακές ή άλλες) μέσα από τις οποίες θα μπορούσαν να διαχειριστούν το όποιο ενδεχόμενο ατύχημα.
Πέρα, ωστόσο, από το σε έναν βαθμό τοξικό μιντιακό πλαίσιο, η ελληνοτουρκική κρίση έχει φτάσει στο σημείο να αποκτά χαρακτηριστικά σύγκρουσης προσωπικοτήτων. Είναι σαφές ότι το κλίμα ανάμεσα στον Ελληνα υπουργό Εθνικής Αμυνας Πάνο Καμμένο και την τουρκική ηγεσία έχει αποκτήσει το τελευταίο διάστημα τοξικά χαρακτηριστικά. Ξένες διπλωματικές πηγές (από τον ευρωπαϊκό Βορρά) επιβεβαιώνουν στο ‘Εθνος’ την ανησυχία τους ειδικά ως προς αυτό το ζήτημα μιας ενδεχόμενης διαπροσωπικής όξυνσης στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ελληνικές πηγές, από την άλλη, απορρίπτουν τα σενάρια περί ‘βεντέτας’ ως αποπροσανατολιστικά και λανθασμένα.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
