ΛΑΜΑΡΤΙΝΟΣ

 

Ο ΑΛΦΟΝΣΟΣ ΛΑΜΑΡΤΙΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

Alphonse de Lamartine (1790-1869)

Τον 19ο αι. μια νέα γενιά συγγραφέων στοχαστών προσεγγίζουν την Ανατολή. Ξεκόβουν όμως από την παράδοση του 18ου αι. και μέσα από τα περιγραφικά κείμενά τους προβάλλουν καθαρά το «εγώ» τους. Ο ταξιδιώτης γίνεται πλέον πρωταγωνιστής και ο τόπος τον οποίο επισκέπτεται περνά σε δεύτερη μοίρα.
Η Ελλάδα που γνώρισε ο Λαμαρτίνος το 1832, κάτω από τη σκιά της απελπισίας και της αθλιότητας, τρομάζει τον ποιητή.

Ο Αλφόνς ντε Λαμαρτίν (Alphonse Marie Louis de Prat de Lamartine, 21 Οκτωβρίου 1790 – 28 Φεβρουαρίου 1869), γνωστός στην Ελλάδα ωςΛαμαρτίνος, ήταν Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, ιστοριογράφος και πολιτικός, από τα μεγαλύτερα ονόματα του ρομαντισμού στην Γαλλία.

Το 1832 πραγματοποίησε ταξίδι στην Εγγύς Ανατολή, καρπός του οποίου ήταν το Ταξίδι στην Ανατολή, το πρώτο πεζό έργο του. Εκφράζει εκτός των άλλων τον θαυμασμό του για την αρχαία ελληνική τέχνη. Πολλά επίσης είναι τα με ελληνικά θέματα έργα του. Αναφέρουμε τα ποιητικά:

  • Méditations poétiques (Ποιητικοί ρεμβασμοί, 1820, όπου περιλαμβάνεται Η Λίμνη)
  • La Mort de Socrate (Ο θάνατος του Σωκράτη, 1823)

Το θεατρικό: Médée (Μήδεια, γραφ. 1813 ; δημοσ. 1873)

Ιστορικά, αυτοβιογραφικά:

  • Voyage en Orient (Ταξίδι στην Ανατολή, 1835)
  • Nouveau Voyage en Orient (Νέο ταξίδι στην Ανατολή 1850)
  • Histoire de la Turquie (Ιστορία της Τουρκίας, 1853-1854), όπου περιέχεται και ο Βίος του Μωάμεθ (Vie de Mahomet)

Ελληνικές μεταφράσεις

  • Γκρατσιέλλα : Γιώργος Τσουκαλάς (¨΄Αγκυρα 1969)
  • Ταξίδι στην Ανατολή : Πωλίνα Πεφάνη ως Οδοιπορικό ψυχής (Στοχαστής 2002)
  • Την Λίμνη μετέφρασαν οι Αριστοτέλης Βαλαωρίτης,  Γ. Σημηριώτης, Κλέων Παράσχος, Λεωνίδας Πολυδεύκης.
Η λίμνη

 

(μετάφραση Αρ. Βαλαωρίτη)
Πάντα λοιπόν θα τρέχομε της άγνωστο ακρογιάλι,

θα καταποντιζόμεθα στου τάφου τη νυχτιά,

χωρίς ποτ’ ένα απάνεμο μες στην ανεμοζάλη,

ούτ’ ένα καταφύγιο στη βαρυχειμωνιά!

Κοίταξε, λίμνη, κοίταξε! Δεν έκλεις’ της χρόνος

πὄπαιζε με το κύμα σου χαρούμενη, τρελή,

και τώρα, τώρα ο δύστυχος, κάθομαι, λίμνη, μόνος

στην πέτρα εδ’ όπου πάντοτε της έβλεπες μαζί.

Καθώς και τώρα, εμούγκριζες και τότε αγριεμένη

κι εξέσχιζες τα στήθη σου στου βράχου τα πλευρά,

ανήσυχη επαράδερνες στην άκρη θυμωμένη

κι εράντιζες τα πόδια της με τον αφρό συχνά.

……………………………………………..

 

Ο Λαμαρτίνος στο Ναύπλιο του 1832

Ο Αλφόνσος Λαμαρτίνος, το 1832 πραγματοποίησε ένα ταξίδι αναψυχής στην Ανατολή, με βασικούς σταθμούς την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Συρία και τον Λίβανο. Τότε, η πολύ πρόσφατα απελευθερωμένη Ελλάδα παρουσιάζει εικόνα ερήμωσης και καταστροφής. Αυτήν την Ελλάδα θα δει ο ποιητής και θα την αποτυπώσει στο ημερολόγιο καταστρώματος που κρατάει, αρχίζοντας από τις  ακτές του Ναυαρίνου, όπου φτάνει στις 6 Αυγούστου.

Το έργο γνωρίζει τεράστια επιτυχία, το 1841 παίρνει τον οριστικό τίτλο  «Voyage en Orient», και ως το 1868 τυπώνεται πάνω από δεκαπέντε φορές. Ας δούμε τι γράφει  ο Λαμαρτίνος για την Αργολίδα και ειδικότερα για το Ναύπλιο, τον Αύγουστο του 1832.

  […] Οι φατρίες αλληλοεξοντώνονται συνεχώς και ακούμε τις τουφεκιές των Κλεφτών και των Κολοκοτρωναίων, που πολεμούν από την άλλη πλευρά του κόλπου ενάντια στα κυβερνητικά στρατεύματα. Κάθε φορά όπου έρχεται ταχυδρομείο από τα βουνά, μαθαίνουμε για μια πυρκαγιά σε κάποια πόλη, για τη λεηλασία μιας πεδιάδας, για τη σφαγή ενός πληθυσμού από τη μια ή την άλλη μερίδα που καταστρέφουν την ίδια τους την πατρίδα. Δεν μπορείς να βγεις από το Ναύπλιο χωρίς να κινδυνέψεις να φας καμιά τουφεκιά […] 15 Αυγούστου 1832  Δε γράφω τίποτα: η ψυχή μου είναι περίλυπη και σκυθρωπή σαν τη φριχτή χώρα που με περιβάλλει: γυμνά βράχια, κοκκινόχρωμη και μαυριδερή γη, χαμηλά σκονισμένα χαμόδεντρα, βαλτώδεις πεδιάδες όπου ο παγωμένος βοριάς σφυρίζει ακόμα και τον Αύγουστο, μέσα στις αμέτρητες καλαμιές: αυτό είναι όλο. Η γη της Ελλάδας δεν είναι πια παρά το σάβανο ενός λαού· μοιάζει με παλιό κενοτάφιο που και οι πέτρες του ακόμα σκορπίστηκαν και μαύρισαν με τους αιώνες. Πού είναι το κάλλος της πολυθρύλητης Ελλάδας; πού είναι ο χρυσαφένιος και διάφανος ουρανός της;

Επίσκεψη στην Αττική

  Στις 19 Αυγούστου του 1832 στις 8 το πρωί αποβιβάζεται στον Πειραιά ο Λαμαρτίνος συνοδεία φίλων του. Στις 20 Αυγούστου του 1832 στις 5 η ώρα το πρωί (την επομένη δηλαδή ημέρα της άφιξής του) για να αποφύγουν τους καυτές ακτίνες του ήλιου Λαμαρτίνος και Γκρόπιους ανέβηκαν στην Ακρόπολη. Εκεί ο Λαμαρτίνος μαγεύτηκε από αυτό που αντίκρισε. Τα αισθήματά του μετεβλήθησαν μεμιάς και μαγεμένος θα γράψει αργότερα «Είδος θείας αποκάλυψης της ιδεώδους ωραιότητας…». Έκθαμβος διατύπωσε την ερώτηση «Πότε θα βρεθεί εκ νέου παρόμοια εποχή και παρόμοιος λαός;». Διαβάζουμε στις 22 Αυγούστου 1832:    Θλιβερός περίπατος στο ναό του Ολυμπίου Διός και στο Στάδιο. ΄Ηπια νερό από το λασπωμένο και μολυσμένο ρυάκι του Ιλισού. Βρήκα ελάχιστο νερό, ίσα ίσα για να βουτήξω το δάχτυλό μου: ξεραΐλα, γύμνια, χρώμα σκουριάς απλώνεται σε όλη την ύπαιθρο της Αθήνας.

«Εάν κάποιος είχε να ρίξει μόνο μια ματιά στον κόσμο, θα έπρεπε να αντικρίσει την Κωνσταντινούπολη».

Στη Φιλιππούπολη επιδεικνύουν με καμάρι το Καστάτα να Μαβρίντι, δηλαδή το σπίτι του Μαυρίδη,  είναι ένα από τα ιστορικά σπίτια της παλιάς  πόλης. Είναι περισσότερο γνωστό ως Λαμαρτινόβατα κάστα, το “Σπίτι του Λαμαρτίνου”, επειδή ο μεγάλος Γάλλος ποιητής Alphonse De Lamartine έμεινε εδώ ως φιλοξενούμενος τον Ιούλιο του 1833, καθώς πραγματοποιούσε το ταξίδι του στην Ανατολή (“Voyage en Orient”).
Το σπίτι είχε ανεγερθεί την περίοδο 1828-1830 και είναι ένα μνημείο αρχιτεκτονικής, όπως και τα περισσότερα σπίτια της συνοικίας αυτής.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ; Θανάσης Μουσόπουλος – Σεπτέμβριος 2017